Microsoft Word kartografiya doc

 
52-rasm. 
Teng oraliqli kartogramma. 
Misol uchun Wzbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy atlasidagi «Paxtachilik» kartasida 
paxta h’osildorligining oshib borishini rangni quyuqlashib borishidan bilish 
mumkin. Bunda avval tumanlar maydondan olinadigan paxta h’osildorligiga 
qarab guruh’larga ajratiladi: 1) 20 tsentnerdan kam. 2) 20 tsentnerdan 25 
tsentnergacha. 3) 25 tsentnerdan 29 tsentnergacha va 4) 29 tsentnerdan ortiq 
h’osil olinadigan h’ududlar, bular 4 xil quyuqlikdagi rang bilan tasvirlangan. 
Tasvirlangan voqea va h’odisalarni bir-biri bilan taqqoslash uchun 
shkalalar 
ё
ki pog’onalar orasidagi miqdorlar bir xil bwlishi kerak. Misol uchun 
ular orasidagi umumiy farq 5 tsentner. Bunday h’olatda kartani yqilishi 
osonlashadi, kwrsatkichlarni taqqoslash imkoniyati oshadi. Bazi vaqtlarda 
miqdorlar orasidagi farq h’ar xil bwlmaganda taqqoslash qiyin bwladi (52-rasm). 
Bazan kartalarda voqea va h’odisalardan h’oli joylar h’am rangga va shtrixga 
bwyalib kwrsatila beriladi. Masalan, paxta ekilmaydigan Ustyurt platosi, 
Qizilqum chwli h’am rang va shtrixlar bilan kwrsatiladi. Bu twg’ri emas, shuning 
uchun paxta ekiladigan h’ududlar aniq chegaralanib qwyilishi kerak. 
Oq-qora rangda tuziladigan kartalarda rang wrniga shtrixlar qwllaniladi. 
Shtrixlash usuli qwllanilganda shtrix orasidagi kwrsatkichlar farqi twg’ri 
tanlanishi lozim. Bazan kartogramma usulida tuzilgan kartalar sirtdan 
qaraganda teng chiziqlar usuliga wxshaydi. Diqqat bilan qaralsa 
kartogrammadagi kwrsatkichlar tabiiy va mamuriy chegaralar asosida 
kwrsatilgan bwladi. Umuman, kartogramma usuli kartodiagramma 
ё
ki nuqtalar 
usuli bilan birga qwshib olib borilsa, karta mazmun jih’atdan ancha boyiydi. 
4.10. Chiziqli belgilar usuli 
Kartalarda voqea-h’odisalarning miqdor kwrsatkichlari chiziqlar ywg’onligi 
bilan, sifat kwrsatikchlari esa rang 
ё
ki shtrixlar bilan tasvirlansa chiziqli belgilar 
usuli deb yuritiladi. 
Umumgeografik kartalarda chegaralar dar
ё
lar, kanallar, temir va 
avtomobil ywllari shu usulda kwrsatiladi. Lekin bu obektlar masshtabsiz shartli 
belgilar bilan tasvirlanadi (masalan: 1 sm. da 50 km). Ayniqsa iqtisodiy 
kartalarda buni kwp uchratish mumkin.

---

74
53-rasm. 
Chiziqli belgilarda miqdor, sifat va ywnalishlarning kwrsatilishi: kwmir, 
ё
g’och, qurilish materiallari, boshqa yuklar 1 mm. ywg’onlik 5 ming t. 
İ
lmiy tadqiqot ishlari va operativ xwjalik kartalarini tuzishda miqdor 
kwrsatkichlarni tasvirlaydigan chiziqlar masshtab asosida aniq kwrsatiladi. 
Chiziqlar h’ar xil ranglarda, bazan shtrix chiziqlar shakllarida berilib, sifat 
kwrsatkichlarini ifodalaydi. Chiziqli belgilar usulida yuk h’arakatini, yani yuk 
tashish ywnalishini tasvirlashda eng asosiy kwrsatkich h’isoblanadi. Bu wquv 
maktab kartalarida transportni tasvirlashda kwproq ishlatiladi. Swnggi paytlarda 
ah’oli kartalarida ah’oli migratsiyasi h’am shu ywsinda berilmoqda. 
Wzbekistonning si
ё
siy-mamuriy kartasidagi viloyat chegaralari, dar
ё
va kanalar, 
temir ywl va avtomobil ywllari chiziqli belgilarda tasvirlangan. 
г
б
в
а
54-rasm. 
Yuklarning miqdor kwrsatkichlari: 
a
-uzluksiz shkalada; 
b
-pog’onali 
uzluksiz shkalada; 
v
-pog’onali shkala (parallel chiziqlar 
ё
rdamida); 
g
-pog’onali 
shartli shkalada.