Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

 
Samarqand: Dunyo tarixining markazi 
Afrika va Yevrosiyoning buyuk sivilizatsiyalari uchun Samarqand 
dunyolarni bog‘lab turuvchi shahar sivatida mashhurdir. 
Afsonaviy Samarqand Buyuk ipak yo‘lining mukammallik, 
yetuklik timsoli bo‘lib, dunyo tarixining ajralmas qismidir. Bu bobda 
ko‘plab misollar yordamida Samarqand va umuman Markaziy 
Osiyoning dunyo tarixida tutgan o‘ziga xos o‘rni barcha tarixiy 
davrlar uchun o‘ziga xos markaz bo‘lgani haqida gap boradi. 
Men yaxshi ko‘rgan tut daraxtining tagida hayol surib, o‘zimni 
qandaydir markazda o‘tirgandek his qilaman. Buning ajablanarli ham 
yo‘q chunki O‘zbekistonda joylashgan Samarqand behsta istob deb 
                                                 
1
 L. Gombrich, Preface, in E. Gombrich, A Little History of the World, London 
2005, pp. 145-146 

---

 
 
31
tugaydigan davlatlarining markazida dengiz yo‘llaridan uzoqda 
joylashgan. Shahar bugungi kunda markaziy Osiyo, Turkiston, turk-
eron dunyosi, Transoksiana kabi nomlar bilan atalgan mintaqada 
joylashgan. Bu nomlarning barchasi goeografik, tarixiy-madaniy 
jihatdan Samarqand va uning atrofidagi hududlardan tashqari juda 
katta mintaqani o‘z ichiga oladi. Lekin olimlar bir narsada yakdil 
Markaziy Osiyo Moskva, Bag‘dod, Dehli, Pekin o‘rtasida muhim 
aloqa vositasini o‘tagan. Tarixning ba’zi davrlarida ular bu mintaqaga 
ta’sir o‘tkazgan bo‘lsa, ba’zi davrlarda Markaziy Osiyo ularga o‘z 
ta’sirini o‘tkazgan.  
Afsonaviy shahar nomiga Samarqand o‘zining dunyoga mashhur 
noz-ne’matlari, bog‘lari, ajoyib mevalari bilan erishdi
1
. Xitoy 
imperatorlarini lol qoldirgan mashxur Samarqand mevalari. Butun 
Hindistonni birgina Samarqand bog‘lariga almashishga tayyor Bobur 
Mirzo Samarqand odamlar uchun orzudagi shaharga aylandi. 
Lekin orzu qilish bilan Samarqand tarixi yoki Markaziy Osiyo 
tarixini yozish oson emas. Rim yoki Chanan shaharlaridan farqli 
o‘laroq bu shaharlar tarixiga oid lotin va xitoy tilida manbalar juda 
ko‘p, (Samarqand yoki Markaziy Osiyo tarixiga oid manbalar barcha 
tillarda yozilgan (arab, arman, baqtriy, turk, xitoy, yapon, lotin, fors, 
so‘g‘d, ispan, oromiy, tibet va boshqalar). Undan tashqari dengiz 
yo‘llaridan uzoqlik keyingi davrlarda bu mashaqqatli o‘rganishga 
ma’lum qiyinchiliklar tug‘dirdi. Bu bob o‘quvchiga Markaziy 
Osiyoning yangi tarixini bayon etish yoki Markaziy Osiyoni dunyo 
tarixida tutgan o‘rnini yangicha bayon etishdan iborat emas, bir necha 
aniq misollar orqali bu mintaqaning “Buyuk Ipak yo‘li” deb atalgan 
transkontinental yo‘lda tutgan o‘rnini aniqlashda arxeolog va tarixchi 
olimlar mumtoz qadimiyat yodgorliklarini o‘rganish natijasida 
Markaziy Osiyo dunyo tarixida o‘ta muhim ahamiyatga ega ekanligini 
ko‘rsatishdan iborat.  
 
                                                 
1
 An excellent example of this is provided by the ongoing discussion on the 
nomination of the Silk Roads  
as part of the World Heritage List. In recent meetings held in Turfan and 
Samarkand, both Kazakhs  
and Chinese refused to budge. 

---

 
 
32
Farnsuz arxeologlari birinchi bor 
Samarqandda  1987-yilda hali sovet 
davlari mavjud davrda qazish ioshlarini 
olib bordilar
1
. Arxeolig P.Berner boshchiligidagi arxeologlar u 
shimoliy-Sharqiy Afg‘onistonda joylashgan mashhur Oy-Xonum ellin 
davri shahrining o‘rganish ishlarida direktor bo‘lgan, toki bu ish sovet 
qo‘shinlarining Afg‘onistonga bostirib kirishi bilan tugadi. Bu 
ishlarning katta qismi lotin va yunon tillarini bilgan va “Iskandar