Microsoft Word итисодий статистика-лотин doc

2. Milliy iqtisodiyotning samaradorligini ifodalovchi
ko‘rsatkichlar tizimi 
Milliy iqtisodiyotning samaradorligi murakkab kategoriya bo‘lganligi 
sababli ko‘rsatkichlar tizimi bilan baholanadi. Iqtisodchi olim, professor 
Yo.Abdullayev samaradorlik ko‘rsatkichlarini 3 guruhga bo‘lib o‘rganishni taklif 
etadi. (Yo.Abdullayev Makroiqtisodiy statistika. T., Mehnat, 1998 y. – 213-bet). 
Ularga integral, umumlashtiruvchi va xususiy ko‘rsatkichlar guruhi kiradi.
Integral ko‘rsatkich – makro darajada samaradorlikni yaxlit ifodalab, 
hududlar samaradorligini va samaradorlik darajasi bo‘yicha reytinglarini 
aniqlashga xizmat qiladi. Prof. Yo.Abdullayev makroiqtisodiy samaradorlikning 
integral ko‘rsatkichi aholi jon boshiga yaratilgan sof milliy daromad (SMD) hajmi 
va uning ortib borishi bilan ulchanadi, deb ko‘rsatadi.
IK = 
−
A
SMD
;
Bu yerda: IK – samaradorlikni integral ko‘rsatkich darajasi;
 

−
A
- aholining o‘rtacha soni. 
Sof milliy daromadning hajmi xalq xo‘jaligida band bo‘lgan ishchilar soni 
va mehnat unumdorligiga bog‘liq. Bu ikki ko‘rsatkich ham o‘z navbatida juda ko‘p 
omillar ta’siriga boqliq. Xodimlar soni mamlakatdagi aholi soniga, uning ishga 
layoqatli qismiga, ishsizlik darajasiga,xodimlar ishlagan vaqtga va shu kabi 
omillarga bog‘liq. 
Xodimlarning mehnat unumdorligining mehnat unumdorligi eng muhim 
sifat ko‘rsatkich bo‘lib, qayerda va qanday ma’lumotlar asosida hisoblanishiga 
qarab: natural, shartli natural, mehnat va qiymat usullarida aniqlanishi mumkin. 
Mehnat unumdorligi umuman ma’lum vaqtda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi 
yoki ma’lum hajmdagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun ketgan vaqt bilan 
o‘lchanadi. 
Bir xil mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalarda mahsulot unumdorligi 
bevosita natural usulda, ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini (q yoki Q ni tonna, 
m., dona va shu kabi) shu mahsulotni ishlab chiqarish uchun sarflangan vaqtga (t) 
yoki ishlagan xodimlar soniga (S) bo‘lib topiladi.