Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
58
Bulardan ham ajoyibi, har bir kasalga boshqa kasal ishlatmagan xos idishda ovqat 
berilardi. Uning usti mahkam yopilib, shu holda kasalga yetkazilishi lozim edi. 
Yana ham ajoyibi, sariq kasalligiga chalinganlar alohida xonaga yolg‘iz ajratib 
qo‘yilardi. Ular bu xonada bosiq qo‘shiqlar kuyini eshitib, orom olardilar. Yoki qissachilar 
aytib beradigan qissa va hikoyalardan zavqlanishardi. Tuzalish arafasidagi kasallar 
ularga kulgili rivoyatlarni o‘ynab berardilar yoki milliy raqslarni ijro etardilar. Yondosh 
masjidning muazzinlari ularga bomdod namozidan ikki soat oldin saharlab azon aytib 
berardilar. Bedorlik va bekorchilik qiynagan kasallarning dardlarini yengillatish uchun 
mayin ovozda ashulalar aytib turishardi. Bu holat frantsuz qo‘shinlari milodiy 1797 yilda 
Misrga kirgunlariga qadar davom etdi. Bularni frantsuz olimlari ham o‘z ko‘zlari bilan 
ko‘rganlar va u haqda yozganlar.
Taroblus shahrida g‘aroyib vaqf mavjud bo‘lgan. Bu vaqfning foydasi ikki kishi uchun 
berilishi belgilangandi. Ularning vazifasi kunda shifoxonalarda yurib kasallarga holati 
yaxshilangani, yuzi qizarib, ko‘zlari chaqnayotganini, bu esa tuzalayotganlik alomati 
ekanini tez-tez uqtirib turish edi. 
To‘rtinchisi – Marokash shifoxonasi.
Uni Mag‘ribdagi Muvahhidiyn podshohlaridan 
amirul mo‘minin Al-Mansur abu Yusuf qurdirgan. Shifoxona Marokashdagi eng mo‘‘tadil 
mavze’dagi katta maydonda joylashgan. Al-Mansur quruvchilarga uni juda ham chiroyli 
qilib, hafsala bilan qurishga, unda barcha daraxtlardan, gullardan va sabzavotlardan 
ekishga buyurdi. Shifoxonaning hamma uylarini aylanib chiqadigan qilib suv oqizildi. 
Yana qo‘shimcha to‘rtta hovuz qurildi. Birining o‘rtasiga oq marmar ishlatildi. So‘ng uni 
yung, paxta, ipak va teridan tayyorlangan nafis jihozlar bilan bezaldi. Ichimlik va turli 
dori-darmonlar tayyorlash uchun dorixona bino qilindi. Kasal uchun kechasiga alohida, 
kunduziga alohida qishlik va yozlik kiyimlar hozirlandi. Bu yerda ham agar tuzalgan 
kasal kambag‘al bo‘lsa, unga to ishlaguncha kifoya qilgulik nafaqa tayinlandi. Farqi 
shuki, bu yerda boy odamga ham mol berildi, bu borada kambag‘al bilan ajratilmadi. 
Balki Marokashda kasal bo‘lgan har qanday g‘arib unga keltirib muolaja qilindi. U to 
tuzalguncha yoki vafot etguncha ushbu shifoxonada bo‘ldi. Amir shifoxonaga har juma 
kelib, kasallarni ko‘rar, hol-ahvollari va tabib hamda hamshiralarning muomalalari 
haqida so‘rab-surishtirardi. 
Islom olamining g‘arbi va sharqida yoyilib yotgan yuzlab shifoxonalarning to‘rtta 
namunasini ko‘rib chiqib aytish mumkinki, o‘sha kunlarda Ovro‘pa jaholat zulmatida 
sarson edi. Ular musulmonlarning shifoxonalaridagi daqiqlik, pokizalik va oliy insoniy 
tuyg‘ulardan biror narsani bilmasdi. Bu o‘rinda olmoniyalik sharqshunos Maks 
Maerxofning Islom hazorasi yuksalgan o‘sha zamonda Ovro‘padagi shifoxonalar holati 
haqida aytganlarini keltiramiz: 
«Arab shifoxonalari va ma’mur Islom shaharlaridagi 
sog‘likni saqlash nizomi bizga juda qattiq va achchiq dars beradi. Biz ularni o‘sha 
zamondagi Ovro‘pa shifoxonalariga yengilgina solishtirsak ham, haqiqiy baholay 
olamiz».
Islom olamidagi o‘sha farovon zamondan uch asr o‘tsa hamki, Ovro‘pa hali umumiy 
shifoxonalar ma’nosini bilmasdi. Agar o‘n sakkizinchi asrgacha kasallar uylarida yoki 
maxsus hovlichalarda davolanganlar, desak, mubolag‘a qilmagan bo‘lamiz. Chunki o‘sha 
paytgacha Ovro‘pa shifoxonalari maxsus hovlilarda joylashgan bo‘lib, bu hovlichalar 
kasal bo‘lsin, ojiz bo‘lsin, uy-joysiz bo‘lsin, kishilarga boshpana vazifasini ham o‘tardi. 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad