Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
91
- H -
 
 
HADD ("to‘xtatish", "chora ko‘rish") - Qur’on va sunnaga ko‘ra, odob-axloq va jamoat 
tartibiga doir jinoyatlari uchun beriladigan jazolar: kufr, buzuqiliq, soxta guvoxlik, 
tuhmat qilish, ichkilikbozlik, ichirib mast qildirish, qimorbozlik, savdo qoidalarini buzish, 
qalloblik va b. H. ayrim shaxsga nisbatan emas, balki qonunga qarshi sodir etilgan 
jinoyatga nisbatan qo‘llanilgani uchun tomonlarning kelishuvi va avf etish mumkin emas 
va albatta H. ijro etilmoga shart. H. faqat sudning xukmi bilan beriladi va 40 dan 100 
tagacha qamchi yoki kaltaklash bilan amalga oshiriladi, undan tashqari ibratli jazo turi 
(ta’zir) ham qo‘llanilishi mumkin. Jazo o‘tab bo‘lingach, albatta tavba va kafforat 
to‘lanadi. Qadimda Usmoniylar davridagi Turkiyada H. yirik pul jarimasi to‘lash bilan 
almashtirilishi mumkin bo‘lgan. Mana shu tartib ko‘pgina islom davlatlari qonunchiligi 
tomonidan qabul qilingan. 
 
 
HADIS (arab. - "xabar", "yangilik"), hadislar - Muhammad (sav)ning aytgan so‘zlari, 
qilgan ishlari, ko‘rsatmalari to‘g‘risidagi rivoyatlar. Ikki qismdan iborat bo‘ladi: matn va 
isnod. H. ikki turga bo‘linadi: 1. Hadisi qudsiy; 2. Hadisi Nabaviy. H.lar e’tiborga olinishi 
jihatidan yana uch qismga bo‘linadi: 1. Sahih. 2. Hasan. 3. Zaif. 
Qur’oni karimda barcha huquqiy va axloqiy masalalar umumiy tarzda bayon etilgan. 
Ularga aniklik kiritish va izoxdab uqtirish uchun Muhammad (sav) o‘z H.larini aytardi. Bu 
H.larni payg‘ambarning safdoshlari yodda saqlashga harakat kdlardi. Rasululloh (sav) 
hayotlik chog‘larida sahobalarning Qur’oni karimga H.larni aralashtirib yuborishlaridan 
qo‘rqib, H.larni yozishdan qaytarar edilar Rasululloh (sav) vafotlaridan so‘ng H.larni 
nakd qilish odat tusiga kirdi. Shu munosabat bilan bir guruh musulmonlar 
Payg‘ambarimiz (sav) Hlariga begona so‘z aralashib qolishidan va H. nakd qiluvchi 
sahobalar vafot etishlari bilan H. zoe bo‘lishidan qo‘rqib, uni yozma shaklda to‘play 
boshladilar. Bu odamlar turli yurtlarga tarqalib ketganlar. 7-a. o‘rtalaridan boshlab ularni 
topib, H. larni ogizlaridan yozib olishga harakat qilingan. Bunda turkistonlik muhaddislar 
katta xizmat qilishgan. Islom olamida eng obro‘li hisoblangan H. to‘plamlari quyidagilar 
hisoblanadi: 1) "al-Jomi’ as sahih" yoki qisqacha, "Sahihi Buxoriy"; 2 "Sahihi Muslim", 3) 
"Sunani Termiziy"; 4 "Sunani Abu Dovud"; 5) "Sunani Nasoiy"; 6 "Sunani Ibn Moja". 
Shuningdek, Ibn Hanbal musnadi ham katta shuhrat qozongan (yana q Hadis 
to‘plamlari).