Microsoft Word haq hamisha golib ziyouz com doc

 
 HAZRATI UMARNING ADOLATI 
Odillik shamshiri 
Hazrati Umar (r.a.) ra’iyatni qattiqqo‘llik bilan boshqarsalar-da, mo‘min-musulmonlar 
ham, hattoki zimmiylar ham u kishidan norozi bo‘lmasdilar. Chunki Umar ibn Xattob 
adolat bilan ish tutardilar. Hukm chiqarganda ikki tomonning obro‘-martabasi-yu boy-
kambag‘alligi, hukmdoru-qul ekanligini hisobga olmas, Islom shariatiga, Allohning 
buyrug‘i-yu Rasulullohning (s.a.v.) sunnatlariga amal qilardilar. 
Hazrati Umarning xalifalik davrlarida Islom davlati bir necha viloyatlarga bo‘lingan, 
ularning har biriga alohida voliy (hokim) tayin etilgan edi. Xalifaning o‘zlari Madinada 
voliy edilar. Makkada Nofi’ ibn Abdulxoris Huzoiy, Toifda Sufyon ibn Abdulloh, Basrada 
Abu Muso al-Ash’ariy, Damashqda Muoviya ibn Sufyon, Misrda Amr ibn Os, Falastinda 
Alqama ibn Muhazzaz voliy edilar. Ular xalqqa ham, armiyaga ham, din ishlariga ham 
rahbar edilar. 
Xalifa davlat amaldorlari uchun quyidagi to‘rt qoidani ishlab chiqqandi: 
1. Hech qachon ot yoki izvoshda yurmaslik; 
2. Hech qachon nafis, go‘zal matodan kiyim kiymaslik; 
3. Hech qachon lazzatli taom yemaslik; 

---

Haq hamisha g’olib (Umar al-Foruq). Ahmad Muhammad 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
29
4. Muhtojlar kelganda, hech qachon eshikni yopib olmaslik va tashrifchilarni qabul 
qiluvchi hojib (maxsus xodim) tutmaslik. 
Umar ibn Xattob bir qo‘llarida darra, ikkinchi qo‘llarida adolat shamshirini mahkam 
tutib, idora etganlari bois u zot nohaq biror kishiga zulm yetkazmadilar, noo‘rin 
jazolamadilar. Aksincha, gunoh ish qilgan kimsa o‘zining boyligi, nasl-nasabi, 
martabasiga qaramay, xalifaning dargohlaridan qochib qutula olmadi. 
Hazrati Umar (r.a.) amaldorlar pora olishmasin, deb ularni biror yerga ishga 
yuborishdan oldin barcha mol-mulkini hisobga oldirardilar. Oradan vaqt o‘tgach, ana shu 
mulkni taftish qilib, tekshirtirardilar. Agar tekshiruvda mulk avvalgisidan ko‘proq chiqib 
qolsa, ortiqchasini davlat xazinasiga – Baytul-molga oldirib qo‘yardilar. Masalan, Kanona 
arablari huzuriga zakot omili (yig‘uvchi) bo‘lib borgan Utma ibn Abu Sufyon Madinaga 
qaytib kelganida, uning ortiqcha mol-mulki Baytul-molga qo‘shib olingan. Uning «Men 
buni savdogarchilik qilib, halol yo‘l bilan ko‘paytirganman», degan bahonalari ham 
inobatga o‘tmagan. 
Shuningdek, Umar ibn Xattob (r.a.) Xolid ibn Validning Ash’as ibn Qaysga o‘n ming 
dirham mukofot berganlarini eshitib qolib qattiq g‘azablandilar. Xolid ibn Validni 
vazifasidan bo‘shatdilar va barcha pulni xazinaga musodara qilib olib qo‘ydilar. 
Keyinchalik Usmon ibn Affon davrlarida xazina molini o‘z manfaati yo‘lida tasarruf qilib, 
ba’zi amaldorlarni mukofotlar evaziga o‘z tomoniga og‘dirib olgan Muoviya kabi zotlar 
ham hazrati Umar davrlarida bunday yaramas ishlarga qo‘l urishga botina olmagan 
edilar. 
Hazrati Umar (r.a.) qo‘l ostilaridagi voliylarga xalq orasida adolatni mahkam 
ushlashga, katta-kichik, boy-kambag‘al, aslzoda-oddiy fuqaro orasini ayirmasdan, 
hammaga bir tekis ko‘z bilan qarashni buyurdilar. Qaysi bir o‘lkadan elchi yoki 
shikoyatchi kelsa, eng avvalo voliylar haqida so‘rar edilar: «Kasallaringizni borib 
ko‘radimi? Qullarni ziyorat etadimi? Zaif, bechoralarga yumshoqlik bilan muomalada 
bo‘ladimi? Muhtoj, nochorlar holidan xabardormi? Shikoyatchilar, hojatmandlar uchun 
eshigi doimo ochiqmi?» degan savollarni berardilar. Agar biror savolga «yo‘q» degan 
javob olsalar va bu dalil tekshirib ko‘rilganda isbotini topsa, o‘sha voliyning holiga voy, 
deyavering, u to‘xtovsiz ishdan bo‘shatilardi. Hazrati Umar adolat buzilmasin, degan 
maqsadda dalillarini juda mukammal tekshirtirardilar. Agar tekshiruv natijasi voliyni 
bo‘shatishni taqozo etsa, qanday martabali kishi bo‘lmasin, uni vazifasidan to‘xtovsiz 
olib tashlardilar.