Microsoft Word doc

E’tirof etiladiki, ekologik turizm ishtirokchilariga tegishli ekologik ma’lumotlarni yetkazish turistik markazlar, tur operatorlar, jurnalistlar va ushbu jarayonda ishtirok etayotgan shaxslarga boFlikdir.

Tan olinadiki, ekoturistik jarayonda katnashayotgan iste’molchilar xam, uning ta’minotchilari xam irkiy, jinsiy yoki boshka turdagi kamsitishlarga yul kuymasliklari zarur.

E’tirof etiladiki, ekoturizmning shakli yoki utkazish modeli xamda faoliyat turini tanlash orkali ular tashrif etayotgan tur markazlari xamda atrof - muxitning barkarorligini ta’minlashda mas’uldirlar.

Mazkur Kvebek Deklarasiyasi asosida xukumatlar, nodavlat tashkilotlari, xususiy sektor, jamoat birlashmalari, ukuv yurtlari, tadkikot markazlari, rivojlanishga yordam beruvchi agentliklar, maxalliy va tub jamoalar uchun kuyidagi mazmundagi tavsiyanomalar tayinlandi:
Milliy, mintasaviy va maxalliy boshsaruv xokimiyatiga:

1. 
   Milliy va maxalliy ekoturistik siyosat xamda rivojlanish strategiyasini barkaror rivojlanishning umumiy vazifalaridan kelib chikkan xolda, ekoturistik jarayonlar katnashishlari bilan bevosita va bilvosita keng mikyosda maslaxatlar asosida ishlab chisish.
   
2. 
   Maxalliy jamoatchilik, xususiy sektor, nodavlat tashkilotlari va boshka ekoturistik jarayon katnashchilari bilan xamkorlikda tabiatni muxofaza kilish, maxalliy madaniyat, ayniksa, urf-odatlar, genetik resurslar, yerga va suvga bulgan xukuklari xamda mulkchilikni kafolatlash.
   
3. 
   Ekoturizm soxasida karorlarni kabul kilishda va ekoturstik jarayonlarni olib borishda milliy, mintakaviy, maxalliy boshkaruv organlarini jalb kilish, ularning faoliyatini muvofiklashtirish (zarur xolatda idoralararo ishchi guruxlarni tashkil etish), turistik jarayonlarni tashkil etishdagi boshka katnashchilarningishtirokini ta’minlash. Mazkur maksad va vazifalarni amalga tatbik kilish uchun adekvat (alternativ) tarzdagi byudjetni tashkil kilish va tegishli konunchilik tizimini yaratish... ;
   
4. 
   Yukorida kayd etilgan tuzilmaga maxalliy, mintakaviy va milliy mikyosda ekoturizmni tartibga solib turuvchi va uning monitoringini olib boruvchi mexanizmni tatbik kilish... ;
   
5. 
   Xalkaro darajada turistik maxsulotlar bilan boFlik bulgan (xalkaro transport infrastrukturasi bilan birga) ekologik sarf- xarajatlarni xalkaro mikiyosida taksimlash mexanizmini ishlab chikish...;
   
6. 
   Aloxida muxofaza etiladigan tabiiy xududlarda, bufer zonalari(muxofaza tegralarida)da xamda ekoturizm rivojlanayotgan xududlarda maxalliy va munisipal mikyosda boshkaruv vositalarini ishlatish uchun zonallashtirish va yerdan foydalanish rejalarini faollashtirish...;
   
7. 
   Barkaror ekoturizmni rivojlantirishga yunaltirilgan, xalkaro mikyosda aniklashtirilgan va tasdiklangan sertifikasion sxemalar, eko- yorliklar, ixtiyoriy tashabbuslardan foydalanish... ;
   
8. 
   Ekoturzmning asosi bulgan mikro, kichik va urta turistik korxonalarni texnik va moliyaviy kullab-kuvvatlash, barkaror rivojlanish maksadida inson resurlarini rivojlantirishga yordam berishni ta’minlash....;
   
9. 
   Aloxida muxofaza etiladigan xududlarga tashrif buyurayotganlar sonining muntazam usishi, nozik ekotizimlardan foydalanishni barkarorlashtirish maksadida tegishli siyosat yunalishini, menejment rejalarini va tashrif buyurish dasturlarini ishlab chikish;
   
10. 
    Xalkaro mikyosda xamda ichki bozorda milliy turistik tarmokni boshkaruvorganlari ma’muriyati tomonidan amalga oshirilayotgan dasturlarga kichik va urta ekoturistik kompaniyalar xamda turistik operatorlarni kiritish va xokazo.
    

Milliy, mintakaviy va maxalliy organlarga Kvebek Deklarasiyasi orkali tavsiya etilayotgan kursatmalar 19 ta bulib, ular deyarli ekoturizmning barcha jabxalarini uz ichiga kamrab oladi.
Deklarasiyada Xususiy sektor namoyondalariga 14 ta banddan iborat bulgan tavsiyanomalar takdim etiladi. Ularning aksariyati xususiy kompaniyalar, turoperatorlar yoki tashkilotlarni ekoturizmni tashkil etish, uni boshkarish xamda ekologik xavfsizlikni ta’minlash uchun yul - yurik kursatib utadi.
Kvebek Deklarasiyasida aloxida kursatmalar nodavlat tashkilotlari, jamoat birlashmalari, usuv yurtlari va ilmiy markazlarga xam berilgan. Ushbu kursatmalar 4 ta banddan iborat bulib, ular ekoturizmning ilmiy va texnik asosini yaratishga oid tadkikotlarni olib borish, uzaro va davlatlararo xamkorlik shartnomalarini tuzish, ilmiy - texnik yutuklarni ekoturizmning rivojiga yknaltiruvchi kursatmalardir.
Xukumatlararo tashkilotlar, xalsaro moliyaviy muassasasalar va rivojlanishga kumaklashuvchi agentliklar uchun tavsiyanomalar Deklarasiyaning 37-44 moddalarini uz ichiga oladi. Mazkur tavsiyanomalarda ekoturizmning boshka turistik turlaridan farkli xususiyatlarini inobatga olgan tarzda xalkaro xamkorlik mexanizmini ishlab chikish, ijobiy, milliy va mintakaviy ekoturistik xarakatlarni kullab-kuvvatlash, mintakalarning uziga xos xususiyatlarini inobatga olgan xolda xalkaro standartlarni belgilash, ekoturistik jamFarmalarni tuzish va ularni taksimlash mexanizmini yaratish kabi tavsiyalar berilgan.
Maxalliy va tub xalslar jamoatchiligiga Deklarasiyada keltirilgan 44ta moddada aks ettirilgan va ularga tegishli bulmagan tavsiyanomalardan tashkari maxalliy axoli imkoniyatlari, an’analari, tabiiy va ijtimoiy resurslarini inobatga olgan xolda strategiyalarini ishlab chikish va ularni amalga tatbik kilish prinsiplari kursatib utilgan.
Kvebek Deklarasiyasining oxirgi 47-48 bandlari bevosita Yoxannesburgda bulib utadigan Butun ja*on barsaror rivojlanish Sammitiga yunaltirilgan bulib, unda kuyidagi tavsiyalar aks ettiriladi:
^ Barkaror rivojlanish prinsiplarini turizmga xam tatbik etish;
^ Barkaror rivojlanish prinsiplarida iktosodiy, ijtimoiy va ekologik afzalliklarga erishishda ekoturizmning rolini kursatib utish.
^ Barkaror rivojlanish Butun jaxon Sammitining birinchi va ikkinchi tur natijalariga turizm, jumladan, ekoturizmning axamiyatini kiritish.
Sammitda ekoturizmning rivojlanish prinsiplari - Kvebek deklarasiyasi kabul kilindi. Xuddi shu yili, ya’ni 26 avgust-4 sentyabr kunlari Janubiy Afrika Respublikasining Yoxannesburg shaxrida BMTning “Barkaror rivojlanish” rukni ostida Butunjaxon Sammiti bulib utdi. Ushbu Sammitda 2002 yilning “Xalkaro ekoturizm yili” “BMTning madaniy merosi yili" natijalari umumlashtirilgan tarzda ekoturizmning barkaror rivojlanishdagi axamiyati kursatib utildi.
Xalkaro mikyosda rivojlanib borayotgan ekoturizm Uzbekistonga xam uz ta’sirini utkazdi. 2001 yilda Uzbekiston, K,ozoFiston va K,irFiston respublikalari bilan birgalikda TASIS dasturi asosida “Garbiy Tyan- Shanda biologik xilma-xillikni saklash” loyixasi ishlab chikildi. Yagona ekologik davlatlararo tizimdagi noyob tof tabiatining xilma-xil va betakror landshaftlarini saklab kolish maksadida yagona xalkaro ekologik rezervat tashkil etishga karor kilindi. Unda bir kator aloxida muxofaza etiladigan tabiiy xudud va obyektlar bilan birga ekologik sayyoxlik marshrutlarini ishlab chikish uchun moddiy va moliyaviy resurslar ajratildi. Xrzirgi kunda yuzlab ekoturistik marshrutlar ushbu xududda ishlamokda. 2004 yil 3 martda esa Toshkent shaxrida “Ekoturizm va barkaror rivojlanish” xalkaro konferensiyasi bulib utdi. Konferensiyani xalkaro Ekosan jamFarmasi va uning koshidagi ekologik turizm markazi “Ekosan- Tur” tashkil etdi. Unda Markaziy Osiyoda maxalliy, milliy va regional mikyosda barkaror rivojlanish uchun ekoturizmni yuritish muammolari kurib chikildi. 2005 - 2006 yillarda Uzbekistonda ekoturizmga baFishlangan unlab uchrashuvlar, davra suxbatlari, bayram kechalari, anjumanlar bulib utdi, ularda ekoturizmning ma’naviy, ma’rifiy, iktisodiy va ijtimoiy axamiyatining nechoklik katta axamiyati ochib berildi.
Nazorat savollari

• 
  Ekoturizmning rivojlanish tarixini bossichlarga ajratishda sanday kursatgichlar inobatga olinadi ?
  
• 
  Ekologik sayyoulik sachon va sayerda paydo bulgan ?
  
• 
  XX asrning 90- yillairgacha bulgan ekoturistik davr sanda y nomlanadi ?
  
• 
  Regional miqyosdagi ekoturizm nima ?
  
• 
  2000 yildan keyingi bossichda sanday ekologik sayyoulik rivoj topdi ?
  
• 
  Ekoturizm yili kim tomnidan taklif etilgan va sachon nishonlangan ?
  
• 
  Biologik xilma-xillik va barsaror turizmga bagishlangan Berlin deklarasiyasi sachon sabul silingan ?
  
• 
  Kvebek Butunjauon Sammiti sachon bulib utgan va unda sanday uujjatlar sabul silingan ?