Microsoft Word dissertatsiya2017 — копия

               Etnotoponimlarning grammatik tuzilishiga koʻra turlari         

1.  Apellyativ  asosli  nomlar  –sinxron  planda  tekshirsak,  ularning  hech 

qanday  ma’noli  boʻlakka  ajralmaydigan  tub  nomlar  ekanligi  ma’lum  boʻladi. 

Apellyativ asosli nomlarga shartli  ravishda, tarixiy nuqtai nazardan aslida yasama 

nomlar  boʻlsa-da,  hozir  tub  soʻz  hisoblanuvchi  bir  qator  etnotoponimlarni  kiritish 

mumkin: Мачай, Хазарис, Митан, Барин, Қыпчақ, Бақай, Алан, Ойрат, Мадир, 

Джалалайыр,  Арғын  kabi  nomlar  shular    jumlasindandir.  Bular  bir  koʻrinishda 

tub  soʻzga  oʻxshab  koʻrinadi.  Agar  Ойрат  toponimining  morfologik  tuzilishini 

tekshirsak, u ikki qismdan iboratligi  ma’lum boʻladi, ya’ni ой+рат. Birinchi qismi 

oy-moʻgʻul va buryat tillarida ‘’oʻrmon’’ ma’nolarini, rat-arat esa ”xalq” ma’nosini 

bildiradi.  Etnotoponimlarning  ayrimlari  tariiy  jihatdan  yasama  soʻzlardir.  Йомут 

etnonimi  G.Vamberining  fikricha,  йом/йум  soʻzidan  olingan  boʻlib,  xalq 

ma’nosini anglatadi, -ут esa moʻgʻulcha koʻplik affiksidir. Demak, Xorazmda ham 

bu  affiks  orqali  yasalgan  nomlar  ancha  miqdorni  tashkil  qilib,  koʻplik  jamlik 

ma’nolarini anglatadi. 

-ak affiksi. Ilmiy asarlarda qayd etilishicha, bu affiksning -ak, -эk,  -ық,-ик, 

ук  va  -k  kabi  shakllari  mavjud    boʻlib,  koʻpgina  turkiy  tillarda  ot  va  sifatlarga 

qoʻshilib nom yasaydi.  

---

85