Microsoft Word dissertatsiya2017 — копия

Toponimlarning tarkibiy tuzilishini oʻrganish usuli 

Har  bir  joy  nomi  oʻziga  xos  tarkibiy  tuzilishiga  ega.  Bu  tuzilishni  bilish 

uchun  albatta  toponimlarning  tarkibiy  tuzilishini  oʻrganadigan  usul  zarur.  Ushbu 

usul  haqida  tadqiqotchilar  oʻz  ilmiy  ishlarida  toʻxtab  oʻtishga  majbur,  chunki  bu 

usulsiz  toponimlarni  ma’noli  qismlari  toʻgʻrisida  gapirish  mumkin  emas.  Joy 

nomlari  tarkibidagi  ma’noli  qismlarning  komponentligini  isbotlash  uchun 

toponimlarning  tarkibini  oʻrganadigan  usul  lozim

1

.  Mazkur  usul  haqida 

ma’lumotlar  N.V.Podolskayaning  ”Slovar  russkoy  onomasticheskiy  terminologii” 

nomli  kitobida  qayd  etilgan.  Boshqa  olimlarning  ilmiy  ishlarida  ham  bu  haqida 

gapirilgan.  Bu  usul  tilshunoslikda  qoʻllanadigan  struktural  analiz  metodiga 

oʻxshash  boʻlsa  ham  toponimika  fanida  qoʻllanishi  bilan  undan  farqlanadi. 

Toponimlarning tarkibiy tuzilishini ilmiy jihatdan toʻgʻri tadbiq etmaslik natijasida 

tadqiqotchilar turli xususiyatlarni almashtirib yuborish, joy nomlari uchun xususiy 

boʻlgan dalillarni farqlamaslik va ularni umumiy faktlar bilan aralashtirib yuborish 

darajasiga olib kelishadi. Sababi, joy  nomlari soʻz, shuningdek, qoʻshimchalardan 

tashkil  topadi    ular  toponimik  asos  va  topoformant  hamda  toponimik  aniqlagich 

vazifalarida  qoʻllaniladi.  Masalan,  Koʻksuv,  Oqsuv,  Qichqiriq,  ariq,  Tankas 

daryosi,  Uvada,  Uvaliq,  Qumariq,  Jarqishloq,  Oʻrta  qishloq  kabi  joy  nomlarini 

etimologik  tadqiq  qilish  uchun,  albatta  ularning  tarkibiy  tuzilishini  birma-bir 

oʻrganish lozim boʻladi.  

                                                             

1

Эназаров  Т.    “Топонимларни  этимогик  тадқиқ  қилишнинг  илмий-назарий  ва  амалий-усулий  асослари”. 

Тошкент, 2001.

 

---

86