Microsoft Word dissertatsiya doc

«Yaxshi so`z bilan ilon inidan, yomon so`z bilan pichoq qinidan 
chiqar»
degan maqol bor. Agar shu maqoldagi fikriy qismlarni ajratgan holda 
quyidagi shaklga keltirsak, matalga ega bo`lamiz: 
«Ahmad ilon inidan 
chiqadigan qilib gapirdi»
bu gapda 
«ilon inidan chiqadigan»
so`z birikmasi 
alohida qo`llanganda mustaqil ma`no anglatmaydi. Ma`lum bo`ladiki maqol va 
matal, aslini olganda, xalq hayotida tutgan o`rni, maishiy vaziyatlarini ifodalash 
darajasi bilan bir-biriga yaqin turar ekan. Faqat tarixiy jarayon natijasida ularning 
biri maqol bo`lib shakllangan, ikkinchisi matal sifatida yashay boshlagan.[71;35] 
Shunday qilib, maqol va matal aslini olganda xalq hayotida tutgan o‘rni, 
maishiy vaziyatlarni ifodalash darajasi bilan bir-biriga yaqin turar va ularning biri 
tarixan maqol bo‘lib shakllanishga ulgurgan, ikkinchisi esa matal sifatida 
yashayvergan. Demak, maqol va matallar bir-biriga shakl va mazmun jihatdan 
yaqin turadi, ammo maqollar nisbatan mustaqil janr, matalda bu mustaqillik ko‘zga 
tashlanmaydi. 

---

23
Maqollar og’zaki badiiy ijod va falsafa oralig’ida turgan hodisa bo’lib, ularda 
aytilgan hukmni h
е
ch kim inkor etolmaydi.Chunki bunday hukm, avvalo, asrlar 
davomida turmush tajribasida qayta-qayta sinalib tasdiqlangan, so’ngra esa, xuddi 
shu xususiyati tufayli tarix hikmatiga aylanib tashviqiy mohiyat kasb etgan. 
Shuning uchun maqollardagi fikrlar tinglovchilar tomonidan e`tirozsiz, h
е
ch bir 
qarshiliksiz va izohsiz qabul qilinishi odatiy holga aylanga. Maqollarda mantiq 
kuchi baland, fikr ishonarli bo’lgani uchun bahslashishga o’rin qolmaydi. Shu 
sababli maqollardan nutqning istalgan joyida, istalgan maqsadda foydalanish 
mumkin. Shunga qaramay, maqollar, matal yoki topishmoq umuman folklorning 
boshqa janrlariga nisbatan har doim jiddiy tusda aytiladi va tinglanadi. L
е
kin bazi 
hollarda maqollar