|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
93
qorayib, to‘lishib, bag‘rida yalt-yult chaqinlar chaqib turgan yurg‘un bulutlar tun yarim kechadan
oqqanda nihoyat quyib berdilar. Yirik marvarid tomchilar qaqragan yerga shatir-shutur urilib, suvlar
sharillab oqa boshladi, yomg‘ir Avdiy Kallistratovning yuziga ham sepalab hushini o‘ziga keltirdi. Bu
hayotning ajib tortig‘i edi.
Avdiy poezddan tashlab yuborganlarida pastga qulagan ko‘yi temir yo‘l bo‘yidagi chuqurlikda
yotardi. Hayoliga dastlab shu fikr keldi: «Qaerda yotibman? Yomg‘ir yog‘yapti shekilli?» U ingrab,
surilmoqchi bo‘l-di, biqinidagi dahshatli og‘riqdan chinqirib yuboray dedi, boshi cho‘yanday
og‘irlashib ketgandi, u yana hushini yo‘qotdi, lekin bir oz vaqtdan so‘ng ko‘zini ochdi. Xaloskor
yomg‘ir uni hayotga qaytardi. Yomg‘ir saxiylik bilan sharros solib quyar, suv tepadan Avdiy yotgan
chuqurga sharqirab oqib tushardi. Yomg‘ir Avdiy atrofida zo‘r berib chuchvara tugar, suv halimazotda
uning tomog‘igacha kelib qoladi. Avdiy o‘zini qo‘lga olmay iloji yo‘q edi, bu xatarli joydan chiqish
payiga tushdi. Dastlabki daqiqalarda shalayim va karaxt tanasini harakatga keltirish azobi azim bo‘ldi.
Avdiy tirik qolganiga ishongisi kelmasdi. Axir, vagonda uni qon qaqshatib kaltaklashmadimi, shiddat
bilan borayotgan poezddan berahmlarcha tashlab yuborishmadimi, lekin, qarang, u tirik-ku, va
bularning bari hech narsaga arzimaydi, qanday bo‘lmasin, u tirik ekan! Joni chiqmagan ekan, mana
surilishi, harakat qilishi, ko‘rishi, eshitishi, emaklashi mumkin. Manavi chelaklab yog‘ayotgan oq
yomg‘ir ham qanday yaxshi! Uning qon qaqshagan badanlariga shunchalar ham yoqyaptiki, qo‘l-
oyoqlariga darmon bo‘lyaptiki! G’uvillab, qizigandan qizib ketayotgan boshiga shifo bo‘layotganini
aytmaysizmi! Kuchi yetgancha tepaga surilaveradi. Tezda tong yorishadi. Ertalab bo‘ladi. Tag‘in
hayot, umrguzaronlik boshlanadi... O’shanda u nima qilish kerakligini o‘ylab topadi. Hozir esa bir
amallab oyoqqa turib olsa bas...
Bu orada jala va tun qorong‘iligini yoraroq biri ketidan biri poezdlar guldirab o‘tdilar... U shunga
ham xursand edi. Nimaiki hayotdan nishona bersa, uni behad quvontirmoqda edi...
Avdiy qo‘lidan kelgan taqdirda ham yomg‘irdan qochishni istamasdi. Yomg‘ir butun vujudiga
qayta jon ato etayotganligini his qilib turardi. Qo‘l-oyog‘i butun bo‘lsa, bas. Shilingan, tilingan, lat
yegan bo‘lsa ham mayliga, hatto biqinidagi og‘riq ham chikora, chidaydi... U bir amallab bexatarroq
yerga, tepacha ustiga sudrala-sudrala chiqib oldi. Endi butun vujudini yomg‘ir ixtiyoriga berib, nafasini
rostlardi...
Shunday qilib, u adam sahrosidan yana tiriklik dunyosiga qaytdi va hayotining tub mazmunini yana
bir boshdan tiklashga kirishdi. Fikr-o‘ylari ajoyib bir ravshanlik va salmokdorlik kasb etayotganligidan
hayrati ortdi...
Shunda u Pontiy Pilat huzuridan G’ulqof sari olib ketilayotgan Zotga aytdi: «Yo ravvi, men shu
yerdaman! Yo ravvi, Seni xalos etmoq istayman, ne qilay, ne qilayin? Seni nechuk qutqarib olayin?
Men yana hayotga qaytdim. Sening holingni o‘ylab meni vahim bosyapti!»
Inson ba’zan, hayolan bir paytning o‘zida yuzlab, minglab yillar bilan ajratilgan vaqt bo‘laklari
ichra yashay oladi. Bunday tarixiy holat tasavvur qobiliyatini yo‘qotmagan har bir odamda bo‘lib
turadi. Biroq o‘tmish voqealarini ko‘z o‘ngidagi borliq kabi yaqin ko‘radigan odam, uzoq o‘tgan
kechmishlarni xuddi o‘z jonajon ishi, o‘z taqdiri deb biladigan odam, haqiqiy jafokash, riyozat
egasidir, zero, u yoxud bu voqea nima bilan tugaganligi, nimalarni keltirib chiqarganligini oldindan
ko‘ra-bila turib, voqealarning borishiga hech qanday ta’sir ko‘rsatolmay, faqat dard-alam chekadi va
o‘zini hech qachon amalga oshmaydigan adolatning tantanasiga qurbon qiladi. Kechmish kun
haqiqatini tiklash va tasdiqlash muqaddasdir. G’oyalar mana shunday tug‘iladi, yangi nasllarning
oldingi va undan ham, ana undan ham oldingi avlodlar bilan ruhiy chatishuvi shunday ro‘y beradi,
dunyo shu bilan ustivor, hayot tajribalari doim ortib, ustma-ust, qavat-qavat bo‘lib boraveradi —
yovuzlik va ezgulik nasllardan nasllarga bitmas-tuganmas xotira iplari kabi, bitmas-tuganmas tirik vaqt
va tirik makonlar kabi ko‘chib o‘taveradi...
Darvoqe, shuning uchun aytilgankim, kuni kecha o‘tganlar bugun nima bo‘lishini bilmagaylar,
lekin bugun kun kechirayotganlar kecha nimalar bo‘lganligini bilgaylar, ertaga esa bugunning kishilari
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
