|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
94
kechagi kun kishilariga aylangaylar...
Darvoqe, yana shuning uchun aytilgankim, bugunning odamlari o‘tgan kun ichra yashagaylar, lekin
erta kun dunyoga kelguvchilar bugunni unutsalar, bu endi kulfat, hamma uchun kulfat...
Avdiy o‘sha kun, pasxa arafasi kuni hayajonini bosa olmas, umidsizlikka tushardi. Havoning hali
issig‘i qaytmagan arafayi hayit oqshomi past shahardagi sahobalar mahfuz kechaga yig‘ilgan go‘shani
axtarib topishga urinardi. Shu go‘shada u non ushatdi, bu mening xilqatim dedi, may quyib uzatdi, bu
mening halol qonim dedi, axir, o‘shanda bostirib kelayotgan xatardan, Iuda Iskariotning xiyonatidan
ogoh qilmoq mumkin edi, ushbu qo‘rqinchli shaharni darhol tark etish, zudlik bilan yo‘lga otlanish
mumkin edi. Xufton cho‘kib borardi. U qiyshiq-qing‘ir, ilonizi ko‘chalarda charx urib aylanar, o‘sha
go‘shani izlar, xuddi bu yerda tanishi uchrab qoladiganday piyoda, ot-ulov mingan o‘tkinchilarning
yuzlariga tikilib qarardi. Lekin, na uylariga kechki taomga oshiqayotgan va na do‘konlar yopilmay
burun tez-tez kirib chiqayotganlar orasida u dardini aytgali bir kimsa topolmadi. Aksaran o‘tkinchilar
esa Iso Masiho kimligini hatto bilmas ekanlar. Shaharda daydib yurganlar kammi? Bir rahmdil kishi
uni qo‘yarda-qo‘ymay uyiga olib ketib mehmon qilmoqchi bo‘ldi. Ammo Avdiy minnatdorchilik
bildirib, rad etdi. U Murabbiyni xavfdan ogoh qilmoqchi edi. Ko‘p hayajonlanganidan, darchalardagi
chiroq shu’lalaridan, o‘choqlarda qaynayotgan turli taomlarning xushta’m hidlaridan, salqin bo‘lsin
deb, yo‘llar va hovlilarga sepilgan suvlarning havoga ko‘tarilgan hovurlaridan uning boshi aylanib
ketdi. Ko‘ngli behuzur bo‘ldi. Shunda Avdiy Hefsiman bog‘iga qarab ketdi. Murabbiyni musohib va
cho‘liqlar bilan birga toat-ibodat qilayotgan bo‘lsa, shu yerdan toparman deb o‘yladi. Vo darig‘! Bu
yerda ham kech bo‘lib qolgan, hech kimsa ko‘rinmasdi. Bog‘ huvillab yotar, Murabbiyni qurolli
olomon ushlab olgan katta anjir daraxti atrofi ham kimsasiz edi. Murabbiy bashorat qilganday
musohiblarning hammalari tumtaraqay qochib ketgan edilar...
Moh olis-olis dengizlar va sohillar uzra suzar, tun yarmidan oqqan, subhi kozib pallasi
yaqinlashgan, oqibati necha-necha asrlarga yetib ortadigan mash’um kun hademay otadi va u haqda
insoniyat tarixida turli afsonalar to‘qiladi. Biroq Hefsimanda va uning yon-atroflaridagi qirlarda
yastanib yotgan uzumzorlaru bog‘otlarda o‘sha soatda sukunat hukmron edi. Faqat butazorlarda tun
qushlari sayrashar, olamni baqa ovozlari tutgan, mangu uyg‘oq Kedron esa kedrzor tog‘lardan qadim
tosh o‘zanlaridan shaldirab, sharqirab, oy shu’lalarida yarqirab tushib kelar, necha-necha soylarga
ajralib, bo‘linib ketar, so‘ng yana qo‘shilib, bir ulug‘ oqimga do‘nardi. Hammasi ming yillardan beri
qanday bo‘lsa, shunday sokin va osuda edi. O’sha kecha zamin farahbaxsh va farovon edi. Yolg‘iz
Avdiygina qo‘nim bilmas, hammasi qanday bo‘lishi kerak esa, xuddi shunday bo‘lgan,— u garchi bari
nima bilan tugashini bilsa-da, hech narsani to‘xtatolmas, hech narsaning oldini ololmasdi. U o‘rtanib,
kuyib yig‘lar, Xudo-Ertaga yolvorar, ammo foydasi yo‘q edi. Ushbu hodisot ro‘y bergandan buyon bir
ming to‘qqiz yuz ellik yil o‘tganiga qaramay, sira buni aqliga sig‘dirolmas va o‘zini axtarib o‘tmish
kunlar ichiga kirarkan, zamonlar osha evrila-evrila aloha
uning taqdir ipi bog‘langan ibtido sari
hayolan qaytib bordi. Dam ming yillar qa’riga kirib, dam tag‘in bugungi ko‘z o‘ngida bo‘lib turgan
voqelikka, yelkalari, boshini tinimsiz savalab yog‘ayotgan dasht yomg‘iri ostiga qaytib, dam hayol
ummoniga tolib, dam barcha tafsilotlarni birma-bir aql tarozusida o‘lchab, javob axtarardi.
Va xolis niyatda tarixga nisbatan andak o‘zboshimchalikka yo‘l qo‘yar — Qiyomat haqidagi xiyla
keyinroq yuzaga chiqqan fikrni bundan ancha ilgari yashab o‘tgan odamlarga nisbat berar,— Avdiy
shu xususda qanday bo‘lmasin, Pontiy Pilatga aytilishini istardi. Binobarin, saltanatning har narsaga
qodir noyibi Pilatning sharpasi hatto shu bugunga qadar hali butkul yo‘qolib ketmagandi. (Axir, Pilat,
bo‘laman deganlar hozir ham ozmi?!) Avdiy Kallistratov voqealarni belgilashda shunday ilgarilab
ketarkan, dunyoning azal qonuniyatlari garchi o‘zlarini ancha vaqt o‘tib oshkor qilsalar-da, lekin doim
harakatda ekanligidan kelib chiqardi. Qiyomat kun g‘oyasi ham xuddi shunday edi — insoniyat aqlini
yer yuzida qilingan barcha adolatsizliklar uchun bir kunmas-bir kun olinajak qasos o‘rtardi.
Inson ruhining o‘z-o‘zini anglash fojialari nega endi Isodan boshlanadi. Xuddi ilgari hammayoq
bo‘m-bo‘sh bo‘lganday? Kim o‘zi Iso? Nimaga kerak bularning bari? Nahot mangu tavba qilib o‘tmoq
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
