|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
66
— Nima deysan? Qonunga yana nima tuzatish kiritmoqchisan?
— Men ularni to‘g‘ri yo‘lga solmoqchiman, shuning uchun bu yerla «yo‘ldan urish» degan gap
ketmaydi.
— Yig‘ishtir, bu mahmadanagarchilikni, o‘rtoq Kallistratov. To‘g‘ri yo‘lmi, noto‘g‘rimi, bu haqda
har kimning o‘z tushunchasi bor. Sen hazil-mazaqni qo‘y. Gapni aylantirib o‘tiradigan joy emas. Sen
o‘zi bu qiliqlaring bilan nimalarga erishmoqchisan, hazrat otaxonim?
— Nima, o‘ziga foyda ko‘zlab yurgandir, deb o‘ylayapsanmi?
— Bunga shubham yo‘q. Bo‘lmasa, nima? — ko‘llarini keng yozdi Grishan va xuddi topdimmi
deganday masxaraomuz tirjaydi.
— Hech narsani ko‘zlagan emasman, hech narsa kerak emas,— keskin javob berdi Avdiy.
— Juda soz! — xursand bo‘lib qichqirdi Grishan.— Ayni muddao! Hammasi to‘g‘ri kelyapti. Sen
g‘irt giriftor telbalardan ekansan-ku, anovi.
— Bas qil! Bilaman, sening nima demoqchi ekanligingni!
— Bundan chiqdi, Mo‘yinqumga nasha yig‘ish bahonasida kelgan, surkalib, ichimizga kirib
olganingga sabab mo‘maygina pul topish emas, shundaymi, axir sen pulnimas Isoni yaxshi ko‘rasan-
ku, to‘g‘rimi? Buning sababi seni seminariyadan haydaganlaridan keyin boshingni qaerga urishni
bilmay qolganingda ham, ishing hamma joyda chakki ketganida ham emas, topdimmi? E, men o‘sha
kashishlariing o‘rnida bo‘lganimda seni illo-billoga qo‘ymay tepib-tepib jo‘natardim — bu ahvolda
seni boshiga uradimi ular. Kashishlar almisoqdan qolgan eski o‘yinlarni yoqtirishadi. Sen bo‘lsang,
esingni yeb qo‘yganingdan hammasiga jiddiy qaraysan...
— Ha, jiddiy. Sen ham menga jiddiy qara,— dedi Avdiy.
— Bo‘lmasa-chi! Meni tushunmaydi deb o‘ylayapsanmi? Men hammasini ko‘rib turibman. Avra-
astaringgacha ko‘rib-bilib turibman kimligingni. Sen — devonasan, jinniligingdan shu ko‘ylarga tushib
yuribsan. Aksincha bu yerlarda senga pishirib qo‘yibdimi? Nasha yig‘ib, mai qilingan og‘uni pullab,
kun kechirib yurgan biz tuban bechoralarni ko‘zimizni ochib qo‘ygani, razolat chohidan xalos etgani
kelgansan. Hidi uch chaqirim naridan turib odamning ko‘nglini aynitadigan siyqasi, chiqib ketgan
pand-nasihatlarni tarqataman degansan, xaloskor bo‘laman deb ko‘nglingga tukkansan. Ularni yomon
yo‘ldan qaytaraman, deb o‘ylagansan. Bizning o‘zgarishimiz, tavba-tazarru qilishimiz, hamma qanday
bo‘lsa, xuddi shunday bo‘lishimizni istagansan. Axir, sen yalpi ong andozalarini g‘oyatda qadrlaysan-
ku, shunday emasmi? Mana, G’arb ham bizda hamma bir andozada fikrlaydi deb da’vo qiladi.—
Grishan kutilmaganda yig‘ma kursichasidan dik etib turib ketdiki, unga qaragan odam sira oyog‘i lat
yegan demasdi, u Avdiyga yaqinlashib, qizarib ketgan basharasini uning yuziga taqadi.— Hoy, sen
xaloskor-vakil, senga qarshi qanday kuch turganini o‘zing bilasanmi, yo‘qmi?
— Bilaman. Shuning uchun ham 6u yerga keldim. Yana ogohlantirib qo‘yay: men orqaga
qaytmayman. Sizlarni deb, shu yo‘lga kirdim. Endi peshonamda borini ko‘raman. Sen bunga hayron
bo‘lib o‘tirma.
— E, hali bizni deganmisan! — Grishanning afti burishib ketdi.— Ko‘nglingni to‘q tut, hayron
bo‘lib o‘tirmayman. Insoniyatning xaloskori ham esini yeb qo‘yib chormix qilingan edi, buning
nimasiga hayron bo‘laman... Qo‘llari xochga mixlangan, boshi ko‘ksiga osilgan basharasi azobdan
tirishgan — ko‘ringlar-u, yig‘langlar-u, tavob qilinglar-u oxiratgacha, ol-a! Ba’zi aqli boshidan oshib-
toshib ketganlar necha zamonlardan beri bizni qutqarmoqchi bo‘lib yurishadi, o‘zlariga shuni kasb
qilib olishgan! Oxiri nima bo‘ldi? Bu dunyoda kim qutuldi-yu, nimalar qutuldi? Qani, javob ber!
G’ulqofga qadar qanday bo‘lsa, hamon o‘shanday. Odam bolasi o‘sha-o‘sha. O’shandan beri odamning
hech narsasi o‘zgarmadi. Biz bo‘lsak, hali-hanuzgacha kutamiz, ko‘zlarimiz to‘rt bo‘lib, qani, kim
kelib biz gunohkorlarni xalos etarkin deb. Shu ishga sen, Kallistratov yetmay turgan eding. Lekin
mana, sen ham yuzingni ko‘rsatding. Haytovur mog‘orlab qolmagan ekansan! — istehzo bilan labini
burdi Grishan.— Marhabo, ey, navjuvon Xristos!
— Men haqimda og‘zingga siqqanicha gapiraverishing mumkin, lekin Iso nomiga shak keltirma!
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
