|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
67
— tanbeh berdi Avdiy.— Bu qanday kelib qoldi deb ajablanyapsan, jahling chiqyapti. Vaholanki, hech
hayron bo‘ladigan joyi yo‘q. Peshonaga sen bilan uchrashish yozilgan edi. Bundoq tanangga o‘ylab
ko‘r! Nahotki sen buni tushunmasang! Men bo‘lmasam, boshqa birov sen bilan albatta to‘qnashishi
kerak edi. Men esam sen bilan uchrashishni hisoblab chiqqanman...
— Ehtimol, sen meni ham hisoblagandirsan?
— Ha, seni ham. Bizning bir-birimizga duch kelmog‘imiz muqarrar edi. Mana, men yetib keldim.
Sen o‘ylagancha, mog‘orlab qolmagan ekanman.
— Farosatingga balli, o‘g‘lon. Biz bir-birimizsiz kun ko‘rolmaymiz. Buning o‘ziga yarasha
bemaza bir qonuniyati bo‘lsa ham kerak. Lekin o‘pkangni bos, xaloskor Kallistratov. Sening aqidang
bilan amalda hech narsaga erishib bo‘lmaydi. Lekin qiziq yigit ekansan. Shunday bo‘lsa ham, bas
qilaylik, bu mahmadanagarchilikni. Bo‘ldi, kimliging menga ravshan! Hamon gap aylanib shunga
kelgan ekan, senga bitta yaxshi maslahat beray, bor, yo‘lingdan qolma, Kallistratov, hammadan burun
o‘z joningni qutqar, senga hozir hech kim qo‘l tekkizmaydi. Cho‘ldan yiqqan narsalaringni esa
xohlasang, boshqalarga bo‘lib ber, yo yoqib yubor, yo shamolga soch,— bu sening ixtiyoring. Lekin
o‘ng qulog‘ing bilan ham, chap qulog‘ing bilan ham, yaxshilab eshitib ol: boshqa hech qachon bizga
yaqin yo‘lama! — Shunday deb Grishan tayog‘ini toshga ma’nodor to‘qillatib urdi.
— Ammo men sening bu maslahatingga yurolmayman. Bu menga to‘g‘ri kelmaydi.
— Menga qara, hey, sen qip-qizil jinni ekansan-ku! Nima senga xalaqit beradi?
— Men Xudo oldida ham, o‘z oldimda ham, sizlar uchun javobgarman... Balki, sen buni
tushunmasang ham kerak...
— Yo‘q-yo‘q! Nega endi? — deb ovozini ko‘tarib qichqirdi Grishan g‘azabdan tusi oqargan
holda.— Men, har qalay, teatr kishilari xonadonida o‘sganman. Menga ishon, nima o‘yin qilmoqchi
bo‘layotganingga aqlim yetib turibdi, tushunaman. Lekin sen o‘yinga haddan ortiq berilib
ketmadingmikin. Axir, har qanday, hatto eng buyukdan buyuk o‘yindan so‘ng ham parda tushiriladi-
ku. Mana hozir, o‘rtoq Kallistratov, parda birdan-bir tomoshabin ishtirokida yopiladi. Ko‘zingga qara,
bola. Seni deb, ortiqcha gunohga botib yurmay tag‘in. Vaqt borida etagingni yig‘ishtir.
— Gunoh deysan. Bilib turibman, nima demoqchi bo‘layotganingni. Lekin men uchun qabohatni
ko‘ra bilan turib, undan yuz o‘girib ketishdan ortiq jurmu gunoh yo‘q. Meni yo‘ldan qaytaraman deb
ovora bo‘lma. Aytaylik, o‘sha kichkintoy Lyonka, Petruxa, senga jilovini berib qo‘ygan bolalarning
holi nima kechadi, men bunga befarq qarab turolmayman. Shu jumladan, senga ham.
— Tasanno! — uning gapini kesdi Grishan.— Bizning hayotimizga aralashishga nima haqqing
bor? Qanday yashash har kimning o‘z ixtiyori. Umrim bino bo‘lib, seni hozir ko‘rib turishim. Sen
kimsanki, men va boshqalar haqida qayg‘urasan, xuddi senga osmondan muborak vahiy tushganday.
Suf, senga! Joningga jabr qilma. Jinni bo‘lsang, o‘zingga. Xudo xayringni bersin, jo‘na bu yerdan.
Sensiz xam bir kunimizni ko‘rarmiz. Tushundingmi?!
— Yo‘q, men bunday qilolmayman! Osmondan vahiy kelganmi deyapsan. Menga hech qanday
vahiy yo xabar kelmagan. Adolat va burch tuyg‘usi men ana shularga vakil qilinganman, bularni
hisobga olish-olmaslik sening ishing, ammo men qanday bo‘lmasin, ularni ado etajakman. Mana, hozir
o‘z taqdirimni o‘zim hal etaman deding. Eshitgan quloqqa chiroyli bu gap. Biroq bir-biriga daxlsiz
taqdir yo‘q. Tug‘ilish va o‘lishdan boshqa taqdirni taqdirdan ajratadigan chiziq yo‘q. Tug‘ilmoq va
o‘lmoq oralig‘ida esa biz xuddi eshilgan iplarday bir-birovimizga qo‘shilib ketamiz. Grishan, axir, sen
va senga tobe anovi odamlar o‘z foydalaringizni ko‘zlab, boshqalarga mana shu cho‘llardan nasha
bilan birgalikda baxtsizlik va kulfat olib borasizlar-ku. Odamlarni kayf vasvasasiga solasizlar,
tuzoqlaringizga ilintirasizlar, ularni qayg‘u-alam va tubanlik chohiga tashlaysizlar.
— Sen nega bizga qozilik qilyapsan? Biz nima qilish, qanday yashashni sendan o‘rganishimiz
kerakmi?
— Men qozi emasman. Sizlarga o‘xshagan bir odamman, faqat...
— Nima faqat?
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
