Microsoft Word chapaklar mamlakati ziyouz com doc

 

XO’JAKO’RSIN QABRISTON 

 

Darhaqiqat, bu juda muhim ziyorat edi. Shu qadar muhimki, uzundan-uzoq bu sarguzashtlarni 

ijikilab o‘tirmasdan, ana shu qabriston to‘g‘risidagina so‘zlab berilsa ham kifoya qilardi. 

Inqilobchilar qabristoni shaharning shimoli-sharqida, ko‘m-ko‘k daraxtlarga burkangan obod tog‘ 

eta-gida joylashgan; shahardan u baralla ko‘rinadi, qabristondan turib qaralsa, Xoniya ham 

kaftdagidek namoyon. 

Inqilobchilar qabristoni (bizningcha, kommunistlar mozori) atalmish bu go‘sha aslida quruq 

dahmalar ko‘rgazmasidan iborat edi: bunda na lahad bor, na jasad, na bir suyak bor, na-da xok. 

Ulug‘ dohiy yo‘lboshchiligida inqilob uchun kurashib halok bo‘lganlar xotirasiga o‘rnatilgan yodgorliklar 

mujassami — ramziy qabriston edi bu. Safdoshlarini olovli, lekin omonsiz kurashlarga boshlab kirib, 

ularni qurbon berib, o‘zi omon qolgan ulug‘ dohiyning o‘sha marhumlar ruhiga go‘yo bir sadaqasi edi 

bu. Kurash alangasi ichida ularning xok-suyaklari bu orollar o‘lkasining qay puchmog‘ida qolib 

ketganini hech kim aniq bilmas, ro‘parada tog‘dek yuksalgan, granitdan barpo etilgan inqilob ramzi — 

qizil bayroq inqilob yo‘lida jon fido qilgan shahidlarni, ramzan bo‘lsa-da, bir joyga — shu ulkan 

ziyoratgohga jamlagan edi. «Bayroq» poyida oftobda yal-yal tovlanib mangu olov yonib turibdi. 

Bu yerda hamma narsa bahaybat, ulkan, ulug‘vor edi. Ziyoratgoh darvozasining o‘ziyoq behad 

mahobatli. Ki-rayotganda qo‘lingizga bir dasta gul tutqaziladi, qaysi qabrga qo‘ymoq lozimligi ham 

asta sha’ma qilinadi. Sizga baribir emasmi, gul tekin bo‘lganidan keyin qay go‘rga desa qo‘yaverasiz-

da! 

Umuman, bu yurtda tekin gul ulashuv rasm ekan shekilli. Bir oqshom katta kontsert oldidan ham 

hammamizga gul ulashib chiqildi. San’atkorlarga taqdim etmoq uchun. Ajabo, gul kimga kerak bo‘lsa, 

o‘zi sotib oladi, o‘zi xohlagan odamga taqdim etadi, shunday emasmi? Yo‘q, hammasi ma’lum tartib 

bilan, hurmat-ehtirom ham, ixlos-e’tiqod ham rasamadiga qarab taqsimlanmog‘i shart ekan. Oqibati 

shu bo‘ldiki, oddinda hali zo‘r-zo‘r tomoshalar, zo‘r-zo‘r san’atkorlar turganini bilmay, hamma qo‘lidagi 

gulni boshda chiqqan o‘rtamiyonaroq birovlarga tutqazdi-yubordi. Pulingiz kuymagan-da, tekin-da. 

Chinakam san’atga duch kelganingizda esa, boyagi gulga ichingiz achib, beixtiyor cho‘ntak kavlab 

qolasiz. 

Ziyoratchilar bisyor. Hammaning qo‘lida patta haqi evaziga berilgan bir xil gul. Biz kabi 

mehmonlarga kirish ham, gul ham tekin. 

Zalvorli zinalardan bir-bir bosib yuqoriga o‘rlaysiz. Yon-veringizda oftobda tovlanib turgan qator-

qator tunjiy byustlar. Eng yuqorida — birinchi qatorda — ulug‘ dohiyning safdoshlari. Uning o‘ttiz ikki 

yoshda olamdan ko‘z yumgan birinchi xotini ham shu safda. Byustning ikki yonidagi qimmatbaho 

shisha idishlarda qog‘oz gullar. (Nega bunday — qog‘oz gul? Sun’iy chechak? Ana, atrofda gurkirab 

turgan jonli chechaklar serob-ku! Qaydam, o‘lib ketganiga ko‘p yillar bo‘lgan ekan, qolaversa, bu 

yoqda keyingi xotinlarning g‘ishavasini ham hisobga olmoq lozim bo‘lar.) 

Undan berigi bir necha qator hozircha bo‘sh: supachasi yasab qo‘yilgan-u, byust ko‘rinmaydi. 

Demak, endi o‘ladiganlarga mo‘ljallangan. Demak, bularning egalari hali tirik. 

Zinadan pastlay borganingiz sayin byustlar ham kichraya boradi. Deylik, etakdagi bir necha qator 

byust misdan yasalgan, bir xil hajmda. Umuman, byustning katta-kichikligi, nimadan yasalganiyu 

---

Chapaklar yoki chalpaklar mamlakati (qissa). Erkin A’zam