|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
41
mavlono Qosimga o’tib, olamdan o’tibdi. Shundan so’ng Xoja hazratlari tuzalib, salomatliklari ham
mustahkamlandi. Ayrim do’stlar aytdilarki, mavlono Qosim 891 yil zulhijja oyining oltinchi kuni (1486
yil, 3 Dekabr kuni) - dushanba kuni namozi digarning oxirida olamdan ko’z yumdi. Shu kunning
namozi shomida Xoja hazratlari huzuriga kirdim, ul hazrat bu voqea munosabati bilan nihoyat
ayturdilar va mavlono Qosimning olijanob fazilatlaridan ko’p gapirdilar. Aytdilarki, Qosim tengi yo’q
ma’naviy boylik edi».
Mavlono Qosim o’zining olijanob fazilatlari bilan ko’pchilikka ma’lum va mashhur edi. Hatto Alisher
Navoiy ham uning bilan tanishgan va uning haqida yaxshi taassurotda edi. Shuning uchun u o’zining
«Nasoyim ul-muhabbat» asarida mavlono Qosim haqida samimiyat bilan quyidagilarni yozadi:
«Mavlono Qosim hazrati Xoja Ubaydullohning kibor (katta) ashobidindur (suhbatdoshlaridandir).
Anjumanda hamdam va xilvatda mahram. Asli Farkat navohisidindur (nohiyasidandir). Ellik yilga yaqin
ul hazrat xizmatin andoq qildikim, hargiz alarning muborak xotirlariga andin g’ayri muhabbat va iltifot
voqye’ bo’lmadi va mavlono Qosimni salotin xizmatig’a ba’zi arbobi hojot muhimmoti uchun yiborur
erdilar va salotin istiqbol qilib, ta’zim bila o’lturtib, har ne alar ul Hazratdin risolat (xabar) qilsalar erdi,
minnat tutib, hamul nav’ e’zoz bila uzoturlar erdi.
Va mavlono ul nav’ foniy va maqbul kishi erdikim, ani ko’rgan kishi giriftor (maftun) bo’lur erdi. Ul
jumladin biri bu faqirdurkim (Alisher Navoiydirki), alarni ul hazrat musulmonlar maslahati uchun
Movarounnahrdin Xurosonga risolat (elchi) rasmi bila yiborib erdilar va bu faqir (Alisher Navoiy)
hamul kelganlarida ko’rub, alarning volihi (shaydosi) bo’lib erdi. Ul ishni yasab (bajarib), azim e’zoz va
ikromlar topib bordilar.
Alarning yoshi yetmishdan o’tib erdi. Olamdin o’tganlari bu nav’ erdikim, hazrati Xojaning azim
za’flari (kasali) bor erdi va so’l yonlarida bir sanchiq emishki atibbo (tabiblar) va xalq hayotlaridin
tama’ munqate’ (umid uzgan) qilgan emishlar. Mavlono ul holni ko’rub andoqki xojalar xonavodasi
ba’zi dilxoh elning marizining yuki ostig’a kirib, ul yukni ko’tarib, mariz sihhat topar va ul kishi ul
marizni qabul qilib, og’riq yuki ostig’a kirib, hazrati Xoja ham ul vaqt sihhat topibdur, mavlono ham ul
so’l yoniga hamul sanchig’ turub, bir hafta hamul marizg’a giriftor bo’lub, jonlarin Xojalarig’a fido
qildilar. Bir kun faqir (Navoiy) hazrati maxdumiy Nuran (Jomiy) xizmatlarida erdim va Xojai buzurgvor
ashobidin so’z o’tar erdi. Faqir ul hazratdin savol qildimkim, alarning ashobidin irshodi bila muvofiq
suluk qilib, faqir tariqida martaba hosil qilg’on va fano rasmida yorug’luq topib, o’zluk zulmatidin xalos
bo’lg’on ulki sizni muborak xotiringizga zohirdur, kimlar erkin? Alar dedilarkim, barcha bu tariqda
yaxshi suluk darveshlar qilibdurlar. Ammo biz mavlono Qosimni bag’oyat vorasta (kamolga erishgan,
namuna bo’la oladigan) kishi topibmiz».
Ko’rinadiki, Alisher Navoiy Xoja Ubaydullohning sodiq shogirdlaridan bo’lmish mavlono Qosim,
uning tarjimai holi, fazilatlari, Xoja hazratlari huzuridagi hamda boshqalar nazdidagi mavqyei haqida
juda noyob ma’lumotlarni Keltirib, o’zining bu shaxs bilan uchrashgani to’g’risida alohida mamnuniyat
bilan xabar qiladi.
Xoja hazratlari umrining oxirida so’nggi marta o’zi tug’ilgan va ulg’aygan Shosh – Toshkandga
boradi. Bu galdagi sayohatning tasviri va Toshkanddagi ishlari haqida uning bilan birga bo’lgan
Muhammad Qozi shunday hikoya qiladi:
«Oxirgi marta Toshkandga bordilar-da, shundan so’ng olamdan ko’z yumdilar (agar bu e’tirofni
hisobga olsak, unda bu safar 1489 yilning ikkinchi yarmida sodir bo’lgan ko’rinadi).
Toshkandda ekanimizda bir kuni meni – Muhammad Qozini o’z huzurlariga chaqirib, aytdilar:
oshxona ishlari bilan shug’ullanuvchi mavlono Lutfullohni muhim bir ish bilan Samarqandga yubordik.
Endi oshxona ishlari – oshpazlik sening zimmangda bo’ladi va umrim oxirida istardimki, ota-
bobolarimiz mozorida Turkistonning och-yalong’ochlarini ovqat bilan ta’minlasam, chunki bu zamonda
Turkistonda qahatlik bo’lganligi sabab Beva-Bechoralarning ahvoli nihoyatda og’irdir. Bu ishni Sen
bajarasanmi yoki o’zim qilaymi? Men bu ishni bajarishga va’da berdim. Har kuni yettita qo’y so’yilar,
yetti yuzta non yopilardi. Men ularning hammasini o’z qo’lim bilan fuqaroga tarqatar edim. Buning
ustiga Toshkand atrofidagi qishloqlarda yetishtirilib, sotilmayotgan qovunlarni ham shunday
Buyuk ma’naviy murshid
Do'stlaringiz bilan baham: |
