Microsoft Word bustonul orifiyn ziyouz com doc

 
13-bob 
Ilmda munozara qilish haqida 
Faqih Abu Lays (rahimahulloh) aytadilar: Ba'zi odamlar ilm haqida bahs-munozara 
qilishni yomon ko'rishdi. Alloh taoloning: 
"Ular: "Bizlarning ilohlarimiz yaxshiroqmi yoki umi?!" (ya'ni, Isomi?!) dedilar. Ular (bu 
misolni) sizga faqat talashib-tortishish uchungina keltirdilar. Axir ular xusumatchi-
urushqoq qavmdirlar!" (Zuxruf, 58); 
"Biz bu Qur'onda odamlarga (pand-nasihat olishlari uchun) turli masallar bayon qildik. 
Darhaqiqat, inson juda ko'p janjal-bahs qilguvchidir" (Kahf, 54), degan so'zlarini hujjat 
qilishdi. 
Oisha (roziyallohu anho) Payg'ambarimizning (sollallohu alayhi vasallam) shunday 
deganlarini rivoyat qiladilar: "Allohga insonlarning eng nafratlisi yomon xusumatda 
bo'ladigan kishidir". 
Abu Umoma Boxiliy Nabiydan (sollallohu alayhi vasallam) rivoyat qiladilar: "Har bir 
qavm hidoyatdan tortishuv sababidangina adashdi".  
Payg'ambar (sollallohu alayhi vasallam) aytadilar: "Shubhani tark qil, garchi haq 
bo'lsang ham". Bu hadis boshqa lafz bilan ham rivoyat qilingan: "Sizlarning birortangiz 
iymonning haqiqatini o'zi haq bo'lgan holatida shubhani tark qilmagunicha topolmaydi". 

---

Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
16
Chunki shubha adovatga olib boradi. Musulmonlarning orasidagi adovat esa haromdir. 
Ilm ahlining ommasi Alloh taoloning: 
"Parvardigoringizning yo'li – diniga donolik-hikmat va chiroyli pand-nasihat bilan da'vat 
qiling! Ular bilan eng go'zal yo'lda mujodala-munozara qiling!" (Nahl, 125); 
"Bas, ular (ya'ni, zamondosh ahli kitoblar bilan Ashobul Kahf) xususida faqat (o'zingizga 
nozil bo'lgan vahiy vositasida) ochiq mujodala-munozara qiling va (Ashobul Kahf) haqida 
ularning birontasidan fatvo so'ramang!" (Kahf, 22); 
"Alloh podshohlik berganidan hovliqib Ibrohim bilan Parvardigori haqida talashgan 
kimsaning (Namrudning) holi-xabarining bilmadingizmi? Qaysiki Ibrohim: 
"Parvardigorim tiriltirib, o'ldiradigan zotdir", deganida u: "Men (ham) tiriltiraman va 
o'ldiraman", dedi. Ibrohim aytdi: "Albatta, Alloh quyoshni mashriqdan chiqaradi. Sen uni 
mag'ribdan chiqar-chi?" Shunda bu inkor qiluvchi dovdirab qoldi. Alloh zolim kimsalarni 
hidoyat qilmaydi" (Baqara 258), degan so'zlariga binoan, agar bahs bilan haqiqatni zohir 
etishni qasd qilsa, zarari yo'q, deb aytadi. 
Talha ibn Ubaydulloh deydilar: "Ehromdagi kishi eydigan ovning go'shti haqida bahs 
qildik. Vaholanki, u ovni halol kishi1 so'ygan edi. Payg'ambar (sollallohu alayhi vasallam) 
uxlayotgan edilar. Bizning ovozimiz ko'tarilib ketdi. Payg'ambar (sollallohu alayhi 
vasallam) shovqindan uyg'onib: "Nima haqda bahslashyapsizlar?" dedilar. Biz masalani 
xabar berdik, u zot bizga uni eyishni buyurdilar". Payg'ambar (sollallohu alayhi 
vasallam) ularning bahslarini inqor qilmadilar, chunki munozarada haqni botildan 
ajratish bordir. Haq talabida fikr yuritish esa mubohdir. 
Bahs-munozarani inkor qilish to'g'risida vorid bo'lgan hadislarning ma'nosi shuki, nohaq 
bahs qilsa va bu bilan faxrlanishni, kekkayishni xohlasa, bahs makruhdir. 
Payg'ambardan (sollallohu alayhi vasallam) rivoyat qilinganidek: "Kimki ilmni uchta 
narsa uchun ta'lim olsa, u do'zaxdadir: ilm bilan olimlarga maqtanmoqchi bo'lsa; 
ahmoqlar bilan bahs qilmoqchi bo'lsa; odamlarning yuzini o'ziga qaratmoqchi bo'lsa".