Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

 
EKSTRAPIRAMIDAL TIZIMNING QON BILAN
TA’MINLANISHI 
Strio-pallidar tizimning qon bilan ta’minlanishida, asosan, bosh miyaning 
o‘rta va qisman oldingi arteriyalarining chuqur shoxchalari ishtirok etadi.
Bosh miyaning oldingi arteriyasi (a.cerebri anterior) miya to‘qimasining 
chuqurligiga kirib, dumli o‘zakning boshi tomon 3-4 shoxcha beradi, undan 
tashqari doimiy bo‘lmagan qaytuvchi Geybner arteriyasi ham bor. U dumli 
o‘zakning boshini, qobiqning oldingi qisminigina ichki kapsulaning yuqorida 
ko‘rsatilgan yo‘liga taalluqli qismini qon bilan ta’minlaydi. Ba’zan bu arteriya 
bosh miyaning o‘rta arteriyasining lentikulo-striar shoxchasini o‘rnini bosishi 
mumkin, bu holda u ichki kapsulani qon bilan ta’minlashda yetakchi rolni 

---

 91
o‘ynaydi. Bosh miya o‘rta arteriyasining 10-12 ta chuqur shoxchalari medial va 
lateral guruhlarga bo‘linadi.
Medial guruh shoxchalari ichki kapsulani va ko‘ruv bo‘rtig‘ining ayrim 
qismini qon bilan ta’minlaydi.
Lateral guruh shoxchalari esa qobiqni, ichki kapsulani va dumli o‘zakni qon 
bilan ta’minlaydi. Qobiqning tashqi tomonidan o‘tuvchi lateral guruh 
shoxchalaridan biri yirikroq bo‘lib u qobiq rangpar shar va ichki kapsulani qon 
bilan ta’minlaydi, aksari hollarda shu arteriyaning sohasida qon quyilishi ro‘y 
beradi. Shunga ko‘ra Sharko uni a.haemorragica deb atagan.
EKSTRAPIRAMIDA TIZIMINING FIZIOLOGIYASI 
Anatomik tuzilishi, ayniqsa aloqalarning murakkabligi, filo va ontogenetik 
taraqqiyoti bo‘yicha ekstrapiramida tizimi eng nozik, turli-tuman tug‘ma reflektor 
vazifalarni bajaradi.
Miqdor va sifat tomonidan nisbatan kam o‘zgaruvchi tashqi muhitda 
ekstrapiramida tizimi, bosh miya po‘stlog‘ining ishtirokisiz organizmni yoki butun 
bir turkumni hayotini ta’minlashi mumkin. Bu tizimning shartsiz-reflektor 
faoliyatlariga quyidagilar kiradi: tashqi muhitga moslashish; o‘z-o‘zini mudofaa 
qilish; ovqatlanish; jinsiy; ota-onalik; turni saqlash, instinktlar. 
Murakkab shartsiz reflekslar – instinktlar faoliyati N.A.Rojanskiy va 
boshqalar tomonidan har tomonlama o‘rganilgan. 
Yirik ilmiy tekshirishlar natijasiga ko‘ra murakkab shartsiz reflektor 
faoliyatlar po‘stloq osti tugunlariga – ekstrapiramida tizimiga xos bo‘lgan vazifalar 
ekanligi hozirgi paytda shubxa tug‘dirishi mumkin emas. 
Ekstrapiramida va piramida tizimlari birgalikda eng murakkab holatlarni 
bajarishda ishtirok etadi. Har qanday harakatning tarkibiga kiruvchi barcha 
murakkab harakatlar (ayrim guruh mushaklarining kelishilgan holda qisqarishiga 
boshqalarning bo‘shashishi) ma’lum miqdorda po‘stloq osti tugunlari orqali 
ta’minlanadi.
Kishi tanasining ma’lum bir holatda fiksatsiya qilinishi va har qanday 
harakatni amalga oshirilishi po‘stloq osti tugunlarining doimiy nazorati ostida olib 
boriladi. Bu faoliyat natijasida harakatlarning nozik, tejam va bir tekisda bajarilishi 
ta’minlanadi.
Po‘stloq osti tugunlarining vegetativ nerv tizimi markazlari bilan bo‘lgan 
chambarchas bog‘liqligi natijasida murakkab shartsiz reflektor harakatlar 
jarayonida mimikani o‘zgarishi, hayajonlanish, kayfiyatni, teri rangini buzilishi, 
ko‘p terlash kabi belgilar ro‘y beradi.
Targ‘il tana (striatum) mushak tonusini, ixtiyordan tashqari harakatlarning 
muvozanatda saqlab turuvchi qismi hisoblanadi. Bu harakatlar chuqur sezgi yo‘llar 
orqali propriotseptorlardan doimiy kelib turuvchi impulslarga javoban ro‘y beradi.