Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

NERV TIZIMINING TUZILISHI VA FIZIOLOGIYASI 
Odamning bir butun nerv tizimi ikkiga ya’ni: somatik va vegetativ nerv 
tizimlariga bo‘linadi.
1.
Somatik nerv tizimi topografik nuqtai nazardan markaziy va periferik 
qismlarga bo‘linadi. Markaziy qismiga bosh va orqa miya kirib, ular oq va kulrang 

---

 16
moddadan iborat. Periferik qism tarkibiga nerv ildizlari, tugunlari, chigallar va 
nervlar kiradi.
2.
Vegetativ nerv tizimi ham markaziy va periferik qismlarga bo‘linadi. 
Uning markaziy qismiga bosh va orqa miyada joylashgan markazlar, periferik 
qismga simpatik poya tugunlari, a’zolar tashqarisidagi va devori ichidagi tugunlar, 
nerv chigallari, ularning shoxlari kiradi. Vegetativ nerv tizimi morfologik va 
funksional jihatdan farqlanuvchi simpatik va parasimpatik qismlarga bo‘linadi. 
Bundan tashqari vegetativ nerv tizimi segment usti va segmentar apparatlarga 
bo‘linadi.
Markaziy nerv tizimining tuzilishi
1. Orqa miya (medulla spinalis). 
Orqa miya embrional davrda umurtqa kanalini to‘ldirib turadi. Homilaning 
uchinchi oyida esa orqa miyaning uzunligi asta-sekin umurtqa kanali uzunligidan 
orqada qola boshlaydi va yangi tug‘ilgan chaqaloqda uning pastki chegarasi 
uchinchi bel umurtqasining yuqori qirrasiga to‘g‘ri keladi. Natijada umurtqa kanali 
uzunligi va orqa miya uzunligi o‘rtasidagi muvozanat buziladi. Yangi tug‘ilgan 
chaqaloq orqa miya og‘irligi bosh miya og‘irligining 1% ini tashkil qiladi. Bir 
yoshda esa 1,2%, kattalarda 2% ni tashkil qiladi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqda oldingi o‘rta yorig‘ chuqur bo‘lib, unda orqa 
miyaning oldingi arteriyasi yotadi. Orqa o‘rta va orqa yon egatlar oldingi egatlarga 
nisbatan yuza.
Bulardan tashqari yana boshqa doimiy bo‘lmagan va uncha rivojlanmagan, 
bola hayotining bir oyligidan keyin yo‘qolib ketadigan 2 juft egat uchraydi. 
Ularning bir jufti orqa miya shoxlarining tashqi tomonida joylashgan, ikkinchi jufti 
esa orqa miyaning bo‘yin va ko‘krak qismining yuqorisida piramida 
kesishmasining oldida joylashadi. Yosh bolalar orqa miyasining ko‘ndalang 
kesmasi tashqi ko‘rinishi bilan xuddi kattalarnikiga o‘xshagan bo‘lib, oq moddasi 
kulrangidan ikki barobar keng. Oldingi shox neyronlari yirik bo‘lib, 8 yoshgacha 
ularda pigment bo‘lmaydi. Orqa miyaning haroratlantiruvchi o‘tkazuv yo‘llari va 
tutamlari miyelin parda bilan chala, sezuvchi o‘tkazuvchi tolalar esa miyelin parda 
bilan to‘liq qoplangan bo‘ladi. Kesishgan piramida, orqa miya va oliva tutami 
tolalari bola 4 yoshga to‘lguncha miyelin pardasiga ega bo‘lmaydi. Go‘daklarda 
makrologiya yaxshi rivojlangan, mikrologiya rivojlanishning turli davrida bo‘ladi, 
uning to‘liq rivoji bolaning 6 yoshiga to‘g‘ri keladi. Yangi tug‘ilgan chaqaloq orqa 
miyasining qon tomirlari kattalarnikidan ko‘rinishi bilan farq qilmaydi.
Orqa miya tashqi tomondan oldindan orqaga qarab biroz yassilashgan silindr 
shakldagi tizimcha ko‘rinishiga ega. Uning uzunligi 41-45 sm, kengligi 1-1,5 sm, 
og‘irligi 34-38 g. Orqa miyaning pastki chegarasi yangi tug‘ilgan chaqaloqda III 
bel umurtqasining yuqorigi qirrasiga to‘g‘ri keladi. Undan pastga ingichka oxirgi 
ipga (filum terminale) davom etadi. Oxirgi ip orqa miyani o‘ragan uch qavat 
pardaning davomi bo‘lgan biriktiruvchi to‘qimadan iborat bo‘lib, II dum umurtqasi 
suyak pardasiga birikib ketadi.

---

 17