O’ZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARI HA’M ORTA ARNAWLI
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
BERDAQ ATINDAG’I QARAQALPAQ MA’MLEKETLIK
UNIVERSITETI
Ta’biyattanıw fakultetinin’
Ekologiya h’a’m qorshag’an ortalıqtı qorg’aw qa’nigeligi
___________________________________________________
EKOLOGIYALIQ JOIBARLAW HA’M EKOLOGIYALIQ EKSPERTIZA
PA’NINEN
REFERAT
TEMA:
Ekologiyaliq ekspertizani qarjilaw
Qabillag’an:
______
Matekova.
G
Orınlag’an:
_______Bayniyazova.
N
NO’KIS 2016j.
2
MAZMUNI
KIRISIW ……………………………………………………
3
I – BAP.
QALALARDA EKSPERTIZALIQ TA’BIYATTI
QORG’AW SHIG’INLARI HA’M QARJILAY JA’RDEM
KO’RSETIW ILAJLARI XAQQINDA
………........................
5
1.1.
Qalalarda ortalıqtın’ to’menlewin bahalawdın’ (kriteriyası)
o’lshemleri ha’m ekologiyalıq siyasatlar
………………………..
15
II – BAP.
QALA EKSPERTIZANI EKOLOGİYaLASTIRIW
MAShQALALARI
………………………………..................
22
2.1.
Sanaattı ekologiyalastırıw
……………………………………... 24
JUWMAQLAW ……………………………………………. 28
PAYDALANILG’AN A’DEBIYATLAR …………………. 30
3
KIRSIIW
O’zbekistan Respublikasının’ «Ekologiyalıq ekspertiza haqqındag’ı»
nızamında «Ekologiyalıq ekspertiza» g’a to’mendegi tu’sinik berilgen:
Ekologiyalıq ekspertiza – bul planlastırılg’an yamasa iske asırılg’an xojalıq
ha’m basqada jumıslardın’ ekologiyalıq talaplarg’a tuwrı keliwin anıqlaw,
Ekologiyalıq ekspertiza o’tkeriletug’ın obekttin’ realizatsiyalanıw shamasın
anıqlaw.
«Ekologiyalıq ekspertiza»-nızamnın’ statyasında ko’rstetilgen «Ekologiyalıq
ekspertiza»-bul qorshag’an ortalıqtı qorg’aytug’ın tiykarg’ı usıllardın’ biri bolıp,
xojalıq ha’m basqada iskeliklerdin’ ja’miyetke ekologiyalıq jaqtan zıyansız
ekenligin tekseredi, Kerekli xojalıq sheshimlerin qabıllawda u’lken ja’rdem beredi.
Ekologiyalıq ekspertiza - bul aldın ala tekseriwdin’ sho’lkemlestiriwshi-
huquqıy forması bolıp,Yag’nıy xojalıq proektlerin, dokumentlerin,
programmaların, materialların, produktsiyaların, standartların ha’m t.b.
ekologoyalıq jaqtan zıyansız ekenligin aldın ala tekseriw bolıp esaplanadı.
«Qorshag’an ortalıqqa ta’sirdi bahalaw»- bul normativ dokument, optimal
sheshimge tayarlanıwda ekologiyalıq talaplardı «esapqa alıw protsedurası» bolıp
esaplanadı, ekologiyalıq ekspertiza – tayar proekttin’ talapqa say ekenligin anıqlap
, onın’ realizatsiyası haqqında sheshimdi qabıllaydı.
Qorshag’an ortalıqqa ta’sirdi bahalaw - bul proektlerdin’ qorshag’an
ortalıqqa ta’sirin u’yrenedi ha’m prognozlaydı, ekologiyalıq ekspertiza - xojalıq
sheshimlerininn’ ekologiyalıq nızamg’a tuwrı keletug’ınlıg’ın qadag’alap tekseredi
«Qorshag’an ortalıqqa ta’sirdi bahalaw» - kemshiliklerdi tawıp, ta’biyattı qorg’aw
usılların tabıw bolsa, ekologiyalıq ekspertiza- aldın alıw,qadag’alaw, «Qorshag’an
ortalıqqa ta’sirdi bahalaw» - ta’repinen qabıllang’an bolsada.
Ekologiyalıq tiykarlanıw - bul bul tu’sinik Ta’biyatı qorg’aw komitetinin’
qa’niygeleri ta’repinen anıqlanadı, sol planlastırılıp atırg’an xojalıq isiinin’
ekosistemag’a ha’m Adam ushın zıyanlı ekelinigi haqqındag’ı da’liyller,ilimiy
4
prognozlar jıyındısı bolıp esaplanadı. Ekologiyalıq tiykar, proektlew, ekspertiza,
realizatsiya haqqındag’ı sheshimdi qabıllaw.
Ekologiyalıq tiykar-bul proektlewdin’ baslang’ısh stadiyası, «Qorshag’an
ortalıqqa ta’sirdi bahalaw» - proekttin’ tiykarg’ı bo’limi bolıp , bolmasa proekt
penen paralel alıp barıladı., ekspertiza ushın material jıynaydı, Ekologiyalıq
ekspertiza proekt stadiyasın juwmaqlaydı, sol proekttin’ jaramlılıg’ı ha’m
jaramsızlıg’ı haqqında sheshim tayarlaydı. Proekt stadiyasınan tıs ja’ne bir tsikl bar
bul ekologiyalıq audit bolıp esaplanadı.
Ekologiyalıq audit- bul is alıp barıp atırg’an ka’rxananın’ ha’m obekttin’
qorshag’an ortalıqqı zıyanlı ta’sirin u’yreniwshi g’a’rezsiz. Ekologiyalıq ekspertiza
bolıp, ekologiyalıq auditorlar ta’repinen nızamg’a tiykarlanıp alıp barıladı (firma)
Ekologiyalıq audit - sol ka’rxananın’ iyesinin’ kelisimi menen alıp barıladı.
Ekologiyalıq ekspertiza- bul kompleksli, qadag’alawsha protsedura bolıp,
«Qorshag’an ortalıqqa ta’sirdi bahalaw»-, ekologiyalıq tiykar ta’repinen
izertlengen proektler bolıp esaplanadı.
Ekologiyalıq ekspertiza eki tu’rde boladı:
1.Ma’mleketlik ekologiyalıq ekspertiza
2. Ja’miyetlik ekologiyalıq ekspertiza
Qosımsha Kommertsiyalıq ekspertiza yamasa audit dep ataladı.
