1leksiya. Ekologiyalıq turaqlılıq kursına kirisiw, pánniń predmeti, maqseti, wazıypası. Reje

1leksiya. Ekologiyalıq turaqlılıq kursına kirisiw, pánniń predmeti, maqseti, wazıypası.
Reje:
1. Kirisiw. Ekologiyalıq turaqliliq tálimniń tiykarǵı talapları
2. Ekologiyalıq tálimniń maqseti
3. Ekologiyalıq tálimniń wazıypaları


Tiykarǵı túsinikler hám tayanısh sózler
Ekologiyalıq tálimniń tiykarǵı talapları, ekologiyalıq jaǵday, ekologiyalıq tálimniń maqseti, global dárejede pikir júritiw, ekologiyalıq tálimniń wazıypaları, shaxstıń tábiyatqa subektiv múnásibeti.

O’zbekstan Respublikası Ministler Kabinetiniń 2008-jıl 18-sentyabr 212 –sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan «2008-2012 jıllarda O’zbekstan Respublikasınıń qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw jumısları dástúri» niń I-punktinde úzliksiz ekologiyalık hám turaqlı rawajlanıw ushın tálim sistemasın jánede rawajlandırıw, ekologiyalık ilimdi rawajlandırıw, ekologiyalıq bilimlerdi keńnen ugit-násiyatlaw wazıypaları belgilengen.

O’zbekstan Respublikası Joqarı hám Orta arnawlı talim hám Xalıq bilimlendiriw Ministirlikleri tárepinen BMSh nıń Turaqlı rawajlanıw ushın tálim boyınsha dekadası hámde BMSh Evropa ekonomikalıq komissiyasınıń Strategiyasın O’zbekstanda orınlanıwına járdemlesiw hám ámelge asırıw boyınsha shara-ilajları Dástúri 2010-jıl dekabrde qabıl qılındı. Usı dástúr hám O’zbekstan Respublikası Joqarı hám Orta arnaulı bilimlendiriw Ministirliginiń 2011-jıl 31-yanvarda tastıyıqlanǵan is-rejesine 2010-2011 oqıw jılında joqarı okıu orınlarında ekologiya hám qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw bakalavriat tálim bagdarları hám magistratura kánigelikleri boyınsha ekologiya hám tábiyattan paydalanıw tarauına tiyisli oqıw, oqıw–metodikalık komplekslerdi jetilistiriw hám olardı ámelge engiziw wazıypaları kiritilgen.
O’zbekstan Respublikası 1-Prezidenti İslam Karimov «…tálim-tárbiya tarawındada belgilenip atırgan reformalardı turmıska engiziwde… 2005 hám keyingi jıllarda oǵan shekem toplanǵan tájriybelerdi analizleu hám ulıwmalastırıw tiykarında ózgeriwsheń sotsiallıq ekonomikalıq shárt-sharayatlardı inabatqa alǵan halda kadrlar tayarlaw sistemasın jetilistiriw hám jánede rawajlandırıw zarur»¹ dep biykarǵa aytpaǵan.
Joqarıda kórsetilgen milliy mámleket sistemasın modernizatsiya qılıw talapları hámme pán baǵdarları, solardan ekologiyalıq tálim hám tárbiya sistemasın qaytadan kórip shıǵıwdı talap etedi. Sebebi milliy ekologiyalıq tálim hám tárbiya sisteması usı kúnniń talaplarına tolıq juwap beredi dep ayta almaymız. Onıń tiykarǵı sebepleriniń biri 1992-jıl 9 dekabrde qabıl qılınǵan O’zbekstan Respublikasınıń «Tábiyattı qorǵaw haqqında» ǵı nızamınıń 4-statyasına ekologiyalıq tálimniń májbúriylik printsipi kiritilgen. Lekin usı baǵdarlanǵan qaǵıyda 1997-jılı kabıl etilgen «Tálim haqqındaǵı» nızamda óz sáwleleniwin tappaǵan. Nátiyjede milliy tálim sistemasında ekologiyalıq tálim hám tárbiya stixiyalı ráwishte ámelge asırılmaqta. O’zbekstan Respublikası Oliy Májilisi Nızamshılıq palatasınıń «Ekoháreket» deputatlar toparı hámde Pán tálim, mádeniyat hám sport máseleleri komitetiniń «O’zbekstan Respublikası Xalıq hám de Joqarı hám orta arnawlı tálim ministrlikleri, Tábiyattı qorǵaw mámleketlik komiteti basshılarınıń respublikada úzliksiz ekologiyalıq tálim sistemasının endiriw haqkındaǵı xabarlarına kóre parlament esitiwleri haqqında» ǵı 2010-jıl 2-noyabr-degi Qararında, O’zbekstan Respublikası tábiyattı qorǵaw mámleketlik komiteti qasında is júrgizip atırǵan «O’zbekstan Respublikasında turaqlı rawajlanıw tálimi» mekemelerara Muwapıqlastırıwshı Keńesiniń 2011-jıl yanvar ayında bergen esabına kóre mámleketimizde ekoliyalıq tálim baǵdarında 2005- jıldan beri 3 basqıshta ámelge asırılǵan bir qatar nátiyjeli jumıslar qılınǵan bolsada, lekin olar jeke bir úzliksiz tálim sistemasına say keledi, dew qıyın.
Ekologiyalıq tálim hám tárbiyanıń tiykarǵı wazıypası - eń áweli hár bir adamda ilimiy-ekologiyalıq kóz qarastı payda etiw tiykarında tábiyat ham jámiyettiń óz-ara múnásibetiniń mashqalalarına itibar qaratıwdan ibarat. Ekologiyalıq tálim hám tárbiyadaǵı ekinshi baǵdar - arnawlı ekologiyalıq bilimlerdi sińdiriw tiykarında tábiyǵıy baylıqlardan aqılan paydalanıw hár bir insannıń iskerlik baǵdarına aylanıwına erisiw bolsa, úshinshi baǵdar – jaslar bilimin ekologiyalastırıw bolıp tabıladı.
Bilimdi ekologiyalastırıw – ekonomika, ilim-texnika rawajlanıwı, siyasat hám basqalardıń ekologiya menen óz-ara baylanısın kórsetiwshi mashqalalar hám bilimlerdi iyelew degeni.
İlimiy bilimlerdi ekologiyalastırıw ekologiyalıq tálimde tómendegi jaǵdaylardı esapqa alıwdı talap etedi.

1. 
   Tálimde ekologiyalıq kóz qarastı formalandırıwda insan hám tábiyattıń óz-ara baylanıslılıǵınıń filosofiyalıq mashqalaların jarıtıwǵa tiykarǵı itibardı qaratıw.
   
2. 
   Tábiyattı qorıqlaw, qorshaǵan ortalıqtı qorǵawdıń pánler aralıq máselelerine oqıtılıp atırǵan pánlerdiń ekologiyalıq baǵdarlanǵanlıǵına itibar beriw.
   
3. 
   Tálim protsessinde ekologiyalıq tájiriybe tarawlarınıń rawajlanıwı, nátiyjelerine qaray ulıwma ekologiya, tábiyattı qorǵawǵa tiyisli kurslardı islep shıǵıw hám keń qollaw.
   
4. 
   Qorshaǵan ortalıqka tiyisli izertlewlerdiń aymaqlar hám tarawlar boyınsha qánigelestirilgen baǵdarları menen baylanıslı bolǵan ilimiy izertlewler nátiyjelerin ekologiyalıq tálim sistemasına keńnen engiziw.
   

Usı baǵdarlar tábiyat hám jámiyettiń birligi haqqındaǵı ideya átirapında sáykes keliwi, basqa bilimlerdi de birlestiriwi eń áhmiyetli másele bolıp tabıladı.
Biraq búgingi kúni úzliksiz tálim hámme basqıshlarda ekologiyalıq tálimge tiyisli sheshilmegen mashqalalar júdá kóp. U’zliksiz tálimniń hámme basqıshlarında ekologiyalıq tálim úzliksiz bolıwı, ilim hám islep shıǵarıw protsessiniń túrli táreplerin, islep shıǵarıw iskerliginiń texnikalıq hám texnologiyalıq imkaniyatlarınıń tábiyǵıy ortalıqqa tásiri máselelerin ekologiyalastırıw tiykarǵı itibarda bolıwı zárúr.