Microsoft Word avlodlar dovoni ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
247
beruvchi ilm-u ma’rifat. Beshinchisi: barcha so‘z-u ishdagi samimiyat. Oltinchisi: xulq-u 
atvordagi insof-u diyonat. Yettinchisi: insonni kamolotga yetkazuvchi ma’naviyat. 
— Afsuski, hayotda bu fazilatlarni sof holda topib bo‘lmagay! — dedi Akbar. — Yaxshiy-u 
yomon, haq-u nohaq mudom aralashib ketgay. Odamlar necha ming yillardan beri 
yaxshini yomondan, egrini to‘g‘ridan bexato ajratish yo‘lini izlaydilar. Nechun bu yo‘llar 
hanuzgacha topilmaydir? 
— Hazratim, bu yo‘llar kaftdagi chiziqlarday muqim turganda, odamzod ularni 
allaqachon topgan bo‘lardi. Lekin biz «yo‘llar» deb aytadigan narsalar, aslida, oqib 
turgan daryolardir. Yaxshi-yu yomon, halol-u harom — daryo suviday muttasil 
harakatda bo‘lgandan keyin noiloj aralashib ketadir. Harakatdagi daryoning yaxshi 
xosiyatini yomon loyqalardan ajratish benihoya mushkul. 
— Balki bu umuman mumkin emasdir? Men yangi poytaxtda yangi bir insoniy muhit, 
adolatli bir jamiyat barpo qilish orzusidamen. Balki bu ro‘yobga chiqmaydigan bir 
xayolotdir? 
Akbar dilini ochib so‘zlayotganidan ruhi ko‘tarilgan Abulfazl Arastudan Ibn Sino-yu, 
Navoiygacha barcha ulug‘ odamlar adolat axiyri bir kun g‘alaba qilishiga ishonib 
yashaganlarini aytdi. Shu ishonch bo‘lmasa, yashashning ma’nosi qolarmikin? 
— Rost, — dedi Akbar, — biz ne uchun dunyoga keldik? Uni bir ozgina bo‘lsa ham 
obodroq, adolatliroq qilib ketmasak yashashning ne ma’nosi bor? 
— Hazratim, qadimiy kitoblarda rivoyat borki, har ming yilda yangi bir dohiy tug‘ilib, 
barcha adolatsizliklarni bartaraf qilgay. 
Abulfazl so‘zining tasdig‘i uchun mez ustida turgan kitoblarni bir-bir ochib, goh sanskrit 
tilida, goh qadimgi fors-pahlaviy tilida misollar keltira boshladi: 
— Mana, hindlarning muqaddas kitobida aytilmishdir: Oftob tangrisi Vishnu tanosih* 
qonuni bo‘yicha dunyoga cho‘pon bo‘lib qaytib kelgay, barcha adolatsizliklarni yo‘qotib, 
yaxshilardan adolatli jamiyat tuzgay. Nasoralarda rivoyat borki, yangi bir mahdiy 
Messiya, ya’ni Masiho qiyofasida kelib dunyoda adolat o‘rnatarmish. 
Akbar otashparastlarning «Avesto»sida ham shunga o‘xshash rivoyat borligini esladi: 
Zorastr avlodidan Saush’yant degan dohiy paydo bo‘larkan, yomonlikni yo‘qotarkan-u 
dunyoni poklarkan. Turli xalqlarning e’tiqodlari bu qadar o‘xshash bo‘lsa, diniy adovatlar 
qayoqdan chiqib kelmoqda? 
Ular birgalashib shu savolga javob izlay boshladilar. Abulfazl Akbardan to‘qqiz yosh 
kichik bo‘lsa ham, tarixni yaxshi bilganligi va behad ko‘p kitob o‘qiganligi tufayli ikkovi 
tengdosh va maslakdoshlardek berilib suhbatlashar edilar. Abulfazlning fikricha, hamma 
balo — ruhoniylarning tamagirligi-yu fotihlarning diniy xurofot yordamida bosqinchilik 
siyosatini amalga oshirishida. Goh g‘azot-u jihot, goh salb yurishlari, goh hind-muslim 
qirg‘inlari — bari g‘arazli maqsadlarga xizmat qilgan. Bid’at-u xurofot bir xalqni 
ikkinchisiga yomon ko‘rsatmoqchi bo‘lsa, albatta, uning urf-u odatlarini, imon-u 
e’tiqodini buzib talqin qiladi. 
— Hazratim, johillar shu yo‘l bilan... «Faqat biz yaxshi, boshqalar yomon» deb, o‘zlarini 
ustun ko‘rsatib, xurofiy hokimiyatlarini o‘rnaturlar. Ular uchun haqiqat kerak emas. 
Xurofot-u bid’at mudom taxminiy gapga, rivoyatga, mish-mishga asoslanib ish ko‘rur. 
Ko‘pchilik ruhoniylar boshqa xalqlarning imon-u e’tiqodi neligini bilmaydir, bilishdan ham 
cho‘chiydir. Go‘yo boshqa dinlarga qiziqsa, muslimlik e’tiqodi bo‘shashib ketarmish. 
Shuning uchun boshqa tildagi nodir kitoblarni «makruh» sanab, iliklariga ham ol-
maydigan ulamolar ko‘p. Holbuki, yaxshini yomondan farq qilmoq uchun ularni o‘rganib 
chiqmoq kerak. Faqir shu e’tiqod asosida dunyodagi beshta asosiy dinlarning tarixini 
qiyosan o‘rgandim-u farqlaridan tashqari o‘xshash joylari ko‘pligidan hayratga tushdim. 
Abulfazl «Injil»ni ochdi: 

---

Humoyun va Akbar – Avlodlar dovoni (roman). Pirimqul Qodirov