www.ziyouz.com kutubxonasi
214
xabardor qildi. Salim otaning Dehlidagi Humoyun qabriga ham haj qilganda piyoda
borganini Akbar onasidan eshitgan edi. Mo‘ysafidning hurmati uchun Akbar ham
qarorgoh chetigacha piyoda borib, Salim otaga peshvoz chiqdi. Uni farzandlarcha
ehtirom bilan kutib oldi-da, oldindan tayyorlab qo‘yilgan mehroblik chodirga olib kirdi.
Salim otani to‘rga o‘tkazib, o‘zi pastroqqa cho‘kka tushdi:
— Taqsir men sizning ta’rifingizni Sirhindda Abdulla Niyoziydan eshitgan edim.
— Ha, Abdulla Niyoziy Biana xalqini Islomshoh zulmiga qarshi ko‘targan juda jasoratli
odam edi.
— U kishi sizning to‘g‘ringizda ham xuddi shunday fikrda ekanlar. Keyin, hazrat, onam
menga ko‘p voqealarni aytib berdilar. Otamizga unutilmas yaxshiliklar qilgan ekansiz.
Men sizni ma’naviy otamdek aziz bilurmen.
So‘nggi so‘zlardan ko‘zlari yaltirab ketgan Salim ota Akbarga:
— E, o‘g‘lim! — deb murojaat qildi. — Yaratganning oldida shoh-u darvesh — barchamiz
barobar inson farzandimiz. Men ikki yil Arabistonda bo‘ldim, qancha xalqlarni ko‘rdim.
Hamma joyda ham inson— shu inson, bani bashar asli o‘zi bir. Qancha tojdorlarni
ko‘rdik. Sherxon nechog‘li qudratli, aqlli, nayrangni ko‘p ishlatib, avlodlarini yomonlikka
o‘rgatdi, oqibatda, bari xalqning qahriga uchrab yo‘q bo‘lib ketdi. Bugun kelganimning
sababi — sizdan umidim katta. Ota-bobolaringizning nek ishlarini davom etkizib, el-
ulusning olqishini olgaysiz.
— Mutashakkirmen, taqsir.
Dasturxon yozilib, to‘y ziyofati yeyilgach, peshin namoziga tahorat oldilar. Namozga
Salim ota oldinga turib imomlik qildi. Namozdan so‘ng ota tashqariga chiqmoqchi bo‘ldi.
Shunda Akbar unga shogird kabi xizmat qilib kovushini oyog‘i tagiga to‘g‘rilab, juftlab
qo‘ydi. Ammo Akbarning tengdoshi va ko‘kaldoshi Adhamxon shayx Salimning
yalangoyoq eshkakchilar orasidan chiqqan kambag‘al yigit bo‘lganini Mohim bibidan
eshitgan edi, shuning uchun cholni pisand qilmay, kinoya bilan tirjayib kuldi. O‘zi
bechorahol oiladan chiqqan bu yigit kambag‘al o‘tmishini eslatadigan odamlarni
suymaydi. Adhamxon oliy tabaqaning eng boy aslzodalari qatorida shayxulislom
Ansoriyga qo‘l berib, murid bo‘lgan.
Akbar tirjaygan ko‘kaldoshiga «haddingdan oshma!» degandek tikildi. Biroq Adhamxon
tap tortmay ko‘zini Akbarning ko‘ziga qadadi: «Shu isqirt cholga kavush to‘g‘rilab berib,
bizni ham yerga urdingiz, axir biz sizga ta’zim qilib, yukunib yuribmiz!» demoqchi bo‘ldi.
Akbar Adhamxonning naqadar taltayib, kalondimog‘ bo‘lib borayotganini shunda baralla
payqadi.
Kelinni olib kelish uchun borayotganlarida Adhamxon uning o‘ng tomonida eng yaqin
kuyov jo‘rasi bo‘lib bormoqchi bo‘ldi. Biroq Akbar o‘ng yoniga ikkinchi ko‘kaldoshi Azizni
oldi. Adhamxon orqa qatorda qolib, qovog‘i birdan osilib ketdi.
_____________
* M e h t a r l a r — chodir o‘rnatuvchilar.
* P u r a x i t — hindlarning mulla-imomi.
* * *
Ulkan bir tog‘ qoyasi ustiga qurilgan roja Bxari Malning qal’asida bir haftadan beri
ma’yus kuylar yangraydi, qizlar davra bo‘lib, tug‘ilgan dargoh bilan xayrlashuv qiyinligi
haqida ashula aytadilar. Azaliy udum shunday: kuyov tomonda naqoralar sevinch bilan
«taka-tum» qiladi, karnaylar quvnab «ha-xu»laydi, chunki oilaga yangi bir odam —
Humoyun va Akbar – Avlodlar dovoni (roman). Pirimqul Qodirov
Do'stlaringiz bilan baham: |