Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

9.3. Qurilish qorishmalarining xossalari 
Qulay  joylanuvchanlik.  Qorishmaning  qulay  joylanuvchanligi  yuzada  bir  jinsli  yupqa 
qatlam  bo’lib  quyilish  xususiyati  tushiniladi. Qorishma  aralashmasining  qulay  joylanuvchanligi 
h’arakatchanlik  darajasiga  va  suv  ushlashlik  xususiyatiga  bog’liq  bo’ladi.  Qorishma 
aralashmasining  h’arakatchanligi massasi 300 g  li o’tkir burchagi 30
0
  bo’lgan metall konusning 
qorishmaga botish chuqurligi bilan aniqlanadi (9.1-rasm). 
 
9.1-rasm. Qorishma aralashmasining h’arakatchanligini aniqlash uchun standart konus asbobi 
1-shtativ; 2 va 3-ushlagichlar; 4-prujinali tugma; 5-siljiydigan sterjen; 6-konus; 7-tsiferblat; 8-qorishma 
aralashmali idish. 
 
Konus  uchi  qorishma  yuzasiga  tekkiziladi  va  prujinali  tugma  bo’shatiladi.  Bunda  konus 
qorishma  ichiga  botadi.  Botish  chuqurligi  qorishmaning  quyuqligiga  bog’liq  bo’lib,  qorishma 

---

suyulgan sari konus chuqurroq  cho’ka  boshlaydi.  Qorishmaga konusning  cho’kishi  (SM) uning 
h’arakatchanligini  ifodalaydi.  Qorishmaning  h’arakatchanligi  tsement  va  boshqa  mineral 
bog’lovchilarning  turiga,  mayda  to’ldirgich  va  mineral  qo’shimchalarning  dispersligiga  va 
suvning miqdoriga bog’liq bo’ladi. 
Qorishma  tarkibida  suv  miqdorini  ko’paytirish  h’isobiga  h’arakatchanligini  istalgancha 
oshirish  mumkin,  ammo  suv  miqdorining  oshirilishi  qorishma  mustah’kamligiga  va  sovuqqa 
chidamliligiga,  qolaversa,  qorishma  aralashmalarining  qatlamlanishiga  salbiy  tasir  ko’rsatadi. 
Suv 
miqdorini 
oshirmasdan 
h’arakatchan 
qorishmalar 
tayyorlash 
uchun 
tarkibiga 
plastifikatsiyalovchi polimer qo’shimchalar kiritish tavsiya etiladi. 
Qurilish  qorishmasi  aralashmasining  h’arakatchanligi  ishlatilish  soh’asi,  qishki  va  yozgi 
sharoitlarga moslab belgilanadi. 
Suv  ushlashlik  xususiyati  qorishma  aralashmasining  g’ovakli  asosga  yotqizganda  suvni 
saqlash va tashish jarayonida qatlamlanmaslik xossasiga aytiladi. 
Qorishma  aralashmasining  suv  ushlashlik  xossasi  aktiv  mineral  kukunlar  yoki  polimer 
strukturali adsorbentlar (gelpolimerlar va boshqalar) qo’shilib oshiriladi. 
Bunday  moddalar  qo’shilgan  qorishmalar  g’ovak  asoslarga  (g’isht,  beton  va  sh.k)  asta-
sekinlik bilan suvni beradi va zichligi, mustah’kamligi oshadi.