Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
84
Кичик
токларни
кучайтириш
учун
токли
киришга
эга
кучайтиргичнинг икки варианти қуйидаги чизмаларда берилган :
а) вариант учун :
;
/
1
к
к
ч
r
R
K
K
R
I
U
Агар К>>1 ва К>>R/r
ки р
бўлса, унда U
чи қ
- IR;
R
ки р
R/K
Кўриниб
турибдики, кучайтириш коэффициентини ошириш учун R ни
ошириш керак.
б) вариант учун
K
r
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
I
U
кир
кир
чиы
/
]
/
)
/
(
)
/
(
1
[
1
/
3
2
1
2
1
3
2
3
2
1
2
1
Бу вариант юқори Омлик резисторларни қўлламаслик
имконини
беради. Кучайтиришни ошириш учун R2 / R3 нисбатни ошириш етарли.
Зарядларни
кучланишга
ўзгартириб
ўлчаш
учун
қуйидаги
кучайтиргичлардан фойдаланиш мумкин.
а) вариантда С конденсатор дастлаб разрядланган бўлса, qk заряди
кучайтиргичга
берилганда, унинг чиқишида Uчиқ = - qk/C кучланишини
оламиз. (k >> 1) .
S – конденсаторни разрядлаш учун керак бўлган улагич.
б)
вариант
С
сиьимни
кичрайтириб
ўтирмасдан
катта
кучайтириш коэффициентини олиш имконини беради:
C
R
R
q
U
к
ч
)
/
1
(
2
1
.
.
)
1
/(
)
/
(
1
1
)
1
(
K
r
R
K
R
R
кир
кир
Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
85
Ушбу чизмалар кичик токларни ъам ўлчаш учун ишлатилиши мумкин.
Хақиқатдан q =
Ikt эканлигини эoтиборга олиб, t вақт ичида чиқиш
кучланишининг ўзгариши Uчиқ токка боьлиқ эканини кўрамиз:
c
R
R
t
I
U
б
c
t
I
U
ир
ир
2
1
1
)
а)
чиы
чиы
хусусан, (а) чизма учун интеграллаш вақти t = 10 сек, сиьим С=100
пФ бўлганда кириш қаршилигининг қиймати
11
10
10
10
10
c
t
I
U
кир
кир
га тенг бўлади.
Шундай қилиб, бу кучайтиригич токни ўлчаш учун ишлатилса,
тескари алоқа занжирида 1011 Ом бўлган кучайтиргичга эквивалент бўлар
экан. Чиқиш кучланиши бу чизмалар бўйича
бажарилган кучайтиргичда
нафақат токка, балки вақтга ъам боьлиқ бўлгани учун унинг қиймати
тўхтовсиз ошиб боради. Чиқишда фақат токка боьлиқ бўлган кучланиш
олиш учун унга кетма – кет дифференциалловчи аoзо улаш керак. Бу
ъолда
чиқиш кучланишининг ифодаси:
Uчиқ = Iкир (С1/С2)R
Кучайтиргичлар эса қуйидаги чизмалар асосида бажарилган бўлади:
Функционал электроникада энг кўп тарқалган ўлчаш жараёнларига
этибор берадиган бўлсак унда умумий нол нуқтага нисбатан икки нуқта
орасидаги кучланишни ўлчаш жараёни муҳим ҳисобланади. Бундай ўлчов
қурилмаларини ясашда амалий (операцион) кучайтиргичлардан кенг
фойдаланилади. Ва улар амалда (измерительные усилители (ИУ)) ўлчовчи
кучайтиргичлар
номи
билан
аталади.
1
расмда
шундай
ўлчовчи
кучайтиргичнинг схемаси келтирилган.
Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
86
Рис. 1. Ўлчовчи кучайтиргичлар а — кўприксимон датчикасосида
ишловчи ва б —шунтловчи қаршилик орқали ишловчи
Кўп фирмалар инструментал кучайтиргичларни ишлаб чиқаради. Мисолга
улардан бир нечтасининг тузилиши ва характеристикасини кўриб чиқамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: