Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
77
Cимметрик мултивибратор
Гистерезис ҳалқаси ҳосил бўлиши учун
кучайтиргич мусбат тескари
алоқага эга бўлиши керак (2 а -расм). Схемада мусбат тескари ало қа R1 ва
R2 қаршиликлар ёрдамида ҳосил қилинган. Гистерезис ҳалқасининг
кенглиги ушбу қаршиликларнинг нисбатига боғлиқ.
Агар
операцион
кучайтиргичнинг
мусбат
ва
манфий
чиқиш
кучланишлари соҳаларидаги тўйиниш кучланишлари тенг бўлса (амалда
шундай) гистрезис ҳалқаси симметрик бўлади (2-расм).
а)
б)
Расм 5
Амалий кучайтиргич асосидаги симметрик ўз - ўзидан тебранувчи
мултивибратор схемаси расм 5,а да келтирилган.
Унинг асосини амалий
кучайтиргич асосидаги кампаратор ташкил этади. Ўз - ўзидан тебранувчи
режим инверторловчи киришга С конденсатор ва
R резисторлардан иборат
вақт топширувчи занжирни киритиш билан амалга оширилади. Схеманинг
ишлаш тамойилини расм 5,б да келтирилган вақт
диаграммалари
тушунтиради.
Фараз қилайлик, t
1
вақтигача амалий кучайтиргич киришлари
ўртасидаги
кучланиш U
о
> 0. Бунга амалий кучайтиргич чиқишидаги
кучланиш U
ч и қ
= -U
ч и қ ма к
ва унинг ноинвертирловчи киришидаги кучланиш
U(+) = - U
ч и к ма к
, бу ерда
= R
1
/ (R
1
+R
2
). - мусбат тескари боғланиш занжирининг чуқурлиги.
Схема чиқишида - U
ч и қма к
мавжудлиги С конденсатор R резистор
орқали зарядланишини таъминлайди.
t
1
вақтида амалий кучайтиргичнинг
инвертирловчи киришидаги
экспоненциал
ўзгарувчи
кучланиши
ноинвертирловчи
киришдаги
кучланиш сатхи - U
ч и к ма к
га етади. U
о
кучланиш нолга тенг бўлади, бу ўз
Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
78
навбатида
амалий
кучайтиргич
чиқишдаги
кучланишнинг
қутбини
ўзгартиради: U
ч и к
= U
+
ч и к ма к
. U(+) кучланиши ишорасини ўзгартиради ва
U
+
ч и к ма к
қийматига эга бўлади, бу U
о
< 0 ва U
ч и к
= U
+
ч и к ма к
га мос келади.
t
1
вақтидан бошлаб конденсатор - U
-
ч и к ма к
кучланиш сатҳидан
қайта зарядланади. Конденсатор R резисторли занжирда +U
+
ч и к ма к
сатҳгача
зарядланишга интилади. t
2
вақтида конденсатор кучланиши U
+
ч и к ма к
қийматга
етади.
U
о
кучланиши
нолга
тенг
бўлади,
бу
амалий
кучайтиргични қарама - қарши ҳолатга қайта улайди. Кейин схемадаги
жараён қайтарилади.
Симметрик мултивибратор частотаси деб қабул қилинса
2
1
u
u
t
t
1
T
1
f
чикмак
чикмак
чикмак
чикмак
u
U
U
U
U
ln
t
ва
чикмак
чикмак
чикмак
чикмак
U
U
U
U
ln
2
1
f
;
U
+
ч и к ма к
= U
-
ч и к ма к
)
R
R
2
1
ln(
t
2
1
и
)
R
R
2
1
ln(
2
1
2
1
f
Ёки релаксацион генераторнинг генерация частотасини қуйидаги
ифодадан
аниқлаш мумкин
)
2
1
ln(
2
1
2
1
R
R
RC
f
Генерация частотаси операцион кучайтиргичнинг таъминлаш ва тўйиниш
кучланишларига боғлиқ бўлмаслиги сабабли ҳосил қилинадиган тебранишлар юқори
барқарорликка эга бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: