Microsoft Word Амиров Elektr o`lchashlar doc

r 
Iп  I1  I1 R2  R1  I1  900 r  I1  900  I1.
R₁ R₂  R_п r2  2 
^I_u  f (^I₁) ifoda shuni ko'rsatadiki, toklar farqi xalqa elementlarining o'lchanayotgan tok o'tayotgan shinaga nisbatan burilish burchagiga bog'liq. 2.41 rasmda  burchakning har xil qiymatlarida ^I_u  f (^I₁) funksiyaning grafigi keltirilgan. Bu grafikdan ko'rinib turibdiki,  burchak 90 ga yaqinlashtirilganda toklar farqi I^_u keskin kamayadi va natijada katta toklarni o'lchashda magnit o'tkazgich materiali to'yinishining oldi olinadi.
S hunday qilib, yuqorida bayon qilingan TT juda keng diapazonda toklarni o'lchash imkoniyatini beradi.
Kuchlanish 220 kV bo‘lgan zanjirlarda bir necha kaskadlarning har biri ishchi kuchlanishining yarmiga mo‘ljallanadi va butun transformatorni puxta izolyatsiyalaydi. Sanoatda ommaviy ishlab chiqariladigan tok transformatorlarining aniqlik klassi: 0,01 0,02; 0,05; 0,1; 0,2; 2.41 – rasm 0,5; 1,0; 3,0; 5,0 va 10,0.
O‘lchash transformatorlarini o‘lchash
asboblariga to‘g‘ri ulash uchun transformator qismalarini mos holda belgilab qo‘yish lozim bo‘ladi.
Kuchlanish transformatorlarining qismalari elektr ta’minot transformatorlaridagiga o‘xshash A-X, a-x va hokazo deb belgilanadi.
Kuchlanish o'lchash transformatorlari (TV) tuzilishi va ishlash prinsipiga ko'ra kuch transformatorlari bilan bir xil bo'lib birlamchi chulg'ami yuqori kuchlanish tarmog'iga, ikkilamchi chulg'ami esa ichki qarshiligi katta bo'lgan o'lchash asbobiga ulanadi (2.42 - rasm, a). TV larda har doim w₁  w₂ shart bajariladi. TV birlamchi (yuqori kuchlanish) chulg'amidan o'tadigan o'zgaruvchan tok transformator berk magnit o'tkazgich (ferromagnit o'zak) da o'zgaruvchan magnit oqimini hosil qiladi. Bu oqim esa o'z navbatida ikkala chulg'amni kesib o'tib ularda elektromagnit induksiya qonuniga binoan o'zgaruvchan EYuK ^E₁ va ^E₂ larni induksiyalaydi. ^E₂ EYuK ta'siri ostida ikkilamchi (quyi kuchlanish) chulg'amiga ulangan o'lchash asbobidan TV ga berilgan kuchlanishga proporsional bo'lgan tok hosil bo'ladi.
TV larning o'ziga xos xususiyatlaridan biri shundan iboratki, uning ikkilamchi chulg'amiga ulangan o'lchash asbobining ichki qarshiligi juda katta bo'lib, TV salt ish rejimiga yaqin rejimda ishlaydi. TV ning kuchlanish bo'yicha xatoligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
KUN  KU
_U  100%,
K_U
H U^1N  w¹ , K_U  U¹  w¹ - TV transformatsiya bu yerda K_U 
U2N w2 U 2 w2
koeffitsiyentlarining mos ravishda nominal va haqiqiy qiymatlari.

2.42 - rasm. Kuchlanish o'lchash transformatori:
a - ulanish sxemasi; b - vektor diagramma
2.42 - rasm, b da TV ning soddalashtirilgan vektor diagrammasi keltirilgan. Uni qurish prinsipi TA vektor diagrammasiga o'xshash. Diagrammadan ko'rinib turibdiki, U₁ E₁I₁z₁ vector U₂  E₂ I₂z₂ vektordan moduli va fazasi jihatdan farq qiladi. Buning oqibatida transformatsiya jarayoni natijasida burchak bo'yicha xatolik _U yuzaga keladi. Agar birlamchi kuchlanish vektori ikkilamchi kuchlanish vektoridan orqada qolsa, u holda _U xatolik musbat ishora bilan olinadi.
K uchlanish o'lchash transformatori burchak xatoligini ikkilamchi chulg'amga ulangan o'lchash asbobi iste'mol qiladigan quvvatga bog'liklik grafigi 2.43 - rasmda keltirilgan. Grafikdan ko'rinib turibdiki, burchak xatolik zanjir
quvvat koeffitsiyentining qiymatiga bog'liq ravishda o'zgaradi. Asosiy xatolikning ruxsat
2.43 - rasm
etilgan qiymatlariga ko'ra TV lar 0,05; 0,1; 0,2;
0,5; 1,0; 3,0 aniqlik sinflariga bo'linadi.
A malda keng qo'llaniladigan УТН - 1 kuchlanish transformatori 500 V gacha bo'lgan kuchlanishni 100/ 3 va 100 V gacha bo'lgan kuchlanishga, I510 transformator esa 15 kV gacha bo'lgan kuchlanishni 100/ 3 dan 150 V gacha bo'lgan kuchlanishga pasaytirib beradi.
Tok transformatori (TA) ning birlamchi chulg‘amining boshlanishi va oxiri mos ravishda Л1 va Л2 liniya bilan, ikkilamchi chulg‘amning boshlanishi va oxiri И1 va И2 (o‘lchash asbobi) bilan belgilanadi.
Bir fazali zanjirga o‘lchash asboblari komplektini kuchlanish va tok transformator orqali ulash sxemasi 2.44- rasmda ko‘rsatilgan. Bu yerda ampermetr
( pA), vattmetr (pW) va ener-giya hisoblagich (pkWh) kuchlanish zanjiriga kuchlanish transformatori TV va TA orqali ulangan.
Neytral simsiz uch fazali qurilmalarda ishlatiladigan o‘lchash asboblar uchun ikkitadan tok (TA1, TA2) va kuchlanish transformatorlari (TV1 va TV2) zarur (2.45- rasm).
O‘lchash asbobiga nisbatan ikkilamchi kuchlanish fazasi bo‘yicha birlamchi
2.44- rasm. kuchlanishga mos tushadi. Bunga
ikkilamchi chulg‘am va asbob qismalarini
k eraklicha tutashtirib erishiladi. Demak, TV1 va TV2 larning chulg‘amlari ulanishning 0 guruhiga muvofiq tutashtiriladi. Shunday qilib, kuchlanish transformatorlari ikkilamchi zanjirga birlamchi yuqori kuchlanishning proporsional tarzda o‘zgargan qiymatini va uning fazasini uzatadi. Bu esa past kuchlanish (U₂) ni o‘lchab, birlamchi yuqori kuchlanish (U₁) ni aniqlash imkonini beradi. Fazasini
to‘g‘ri uzatish voltmetr yoki chastotalar uchun
emas, balki vattmetr va energiya hisoblagich 2.45- rasm (schetchik) uchun muhim.
O‘lchash transformatorlarining ma’lum transformatsiya koeffitsiyentlarida muntazam ishlashi uchun mo‘ljallangan vattmetr va schetchiklar mos ravishda koeffitsiyentlarni hisobga olgan holda darajalanadi. Ko‘p transformatorlarda ikkilamchi nominal kuchlanish bir xil standart qiymat – 100 V ga teng bo‘ladi.