Microsoft Word Allambergenova M

64





yozilgandir. Run yozuvi hozirgi Avliyo ota va Taroz shahri yaqinidagi qoyada, Sibir o’lkasida kumush ko’zachalarda bitilgani kuzatilgan. Shuningdek, qadimshunoslar oyna, qayish to’qasi, idish-tavoq, yog’ochga bitilgan runiy yozuvlarni qo’lga kiritishgan.

Yozma yodgorliklarning topilishi, ularni tadqiqot qilish ishlari juda maroqli. Obidalarning tili masalasi esa ham qiziqarli, ham mas’uliyatli masaladir. Yodgorliklar tilini o’rganar ekansiz, xuddi o’tmishga, ajdodlarimiz davriga qaytgandek bo’lasiz. Shu qatori, O’rxun-Enasoy toshbitiglari lug’aviy

birliklarining mavzu doirasi ham keng, demak bundan anglashiladiki qadimgi turkiy til davridanoq o’zbek tili boy tillar sirasida bo’lgan. Bu esa o’z o’rnida bizga milliy iftixor hissini beradi.

Turkiy xalqlarning uzoq yillik tarixga ega ekanligini hisobga oladigan bo’lsak, bu qadimiy xalqning tarixini yoritadigan manbalar ustida ish olib borish o’z navbatida zarur va shart hamdir. Ayniqsa, bugungi kunda shiddat bilan rivojlanib borayotgan fan va texnika zamonida qadimgi obidalarni qayta tiklash, ularni o’rganish ishlarida muommo bo’lmaydi. Demak, bitigtoshlar tadqiqoti hali ko’plab yangiliklar yaratishi hamda fanimiz taraqqiyotini yuqori ko’tarishi mumkin. O’z navbatida, tarixiy obidalarning til xususiyatlarini o’rganish o’sib kelayotgan yosh avlodlarga ta lim-tarbiya berishda ham qo’l keladi. Chunki, o’quvchilarning qadimiy tillar, turkiy til haqidagi tasavvurlarini aynan obidalar misolida tushintirish, toshbitiglarning mazmun-mohiyatini yoritib berish yoshlarda vatanga bo’lgan sadoqat, vatanparvarlik tuyg’ularining yetilishiga turtki bo’lar edi. Albatta, bunday izlanishlar qadimiy obidalar yoshini ham bir muncha ilgari davrlarga surib yuborsa ajab emas. Qabrtoshlarda bag’ishlov egasi bo’lgan shaxslarning qilgan ishlari, jumladan, turkiy xalqlarni birlashtirish, ichki va tashqi dushmanlarga qarshi kurashdagi xizmatlarga alohida e'tibor beriladi. Tabiiyki, har uchalasida ham dabdabali motam ruhi, yo’qotish iztirobi sezilib turadi. Ushbu toshbitiglar birinchi navbatda VI-VIII asrlarda Markaziy Osiyo hududlarida yuz bergan shiddatli tarix voqealarining konkret taqdirlar misolidagi badiiy ifodasidir. Bunday voqealar tarixni yoritguvchi asosiy shamchiroqlardir. Ularni anglash,