Microsoft Word akram uzoqov mdh adabiyoti cyr ziyouz com

Қорақалпоқ адабиёти 
 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
23
Қорақалпоқ халқининг ўзига хос жуд бой оғзаки ижоди ва 
адабиёти бор. Халқ оғзаки ижоди ХХ асргача ривожланиб, ёзма 
адабиёт деярли ривожланмади. Бунинг сабаби шуки, қорақалпоқлар 
узоқ асрлар давомида ярим кўчманчилик ҳаётини бошдан кечирдилар. 
Меҳнаткаш халқнинг орзу-истаклари фольклор асарларида ўз 
ифодасини топар эди. Халқ оғзаки ижодининг бизгача етиб келган 
намуналари орасида ажойиб лирик мазмундаги шеърий асарларни 
ҳам, салмоқдор қаҳрамонлик достонларини ҳам учратиш мумкин. 
Қорақалпоқ достонларининг деярли ҳаммасида ватанпарварлик 
ғоялари ва демократик мотивлар ёрқин ифодаланган. 
Қорақалпоқ ёзма адабиётининг йирик вакилларидан бири 
Ҳожиниёз шоирдир. У Навоий, Низомий, Махтумқули ва Фирдавсий 
каби атоқли Шарқ шоирларининг ижоди билан яхши таниш бўлган. 
Ҳожиниёз шоирнинг “Бўз ўтов” достонида қорақалпоқ халқининг 
бошқа юртларга кўчиб кетишга мажбур этилганлиги, туғилиб ўсган 
ватани билан хайрлашиш жуда оғир бўлганлиги усталик билан 
тасвирланган. 
Қорақалпоқ классик адабиёти тараққиётида улкан демократ-
гуманист шоир Бердимурод Бердақнинг мавқеи катта. Бердақ ўзининг 
мазмундор ижодини феодализм жамиятидаги ҳукмрон доираларнинг, 
жумладан руҳонийларнинг зулмини, ярамас қилмишларини фош 
қилишга қаратди. Айниқса ўзининг “Шажар”, “Эрназар бий”, “Ойдўст 
бий” ва “Аҳмоқ подшо” достонлари билан қорақалпоқ классик 
поэзиясида достончиликнинг ривожланишига салмоқли ҳисса қўшди.
Қорақалпоқ ва ўзбек халқларининг тарихи бир-ьирига 
чамбарчас боғлиқ бўлганидай, бу икки қон-қариндош халқнинг 
адабиёти ўртасида ўзаро алоқа ва таъсир ҳам бир неча асрлик тарихга 
эга. Ўзбек халқ достон ва эртаклари (масалан, “Алпомиш”) кўпдан 
бери 
қорақалпоқ 
ҳалқи 
орасида 
машҳур 
бўлганидек, 
қорақалпоқларнинг “Қирқ қиз” достони ҳам ўзбек китобхонлари 
диққатини ўзига жалб этиб келмоқда. Айниқса иккинчи жаҳон 
урушидан сўнгги йилларда ўзбек-қорақалпоқ адабиё алоқалари 
мустаҳкамланди. Ўзбек ва қорақалпоқ адибларининг ижодий 
ҳамкорлиги амалий тус олди. Бир тилдан иккинчи тилга таржима 
қилиш иши кенг қулоч ёйди. 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
24
Хусусан, Ойбек, Уйғун, А.Қаҳҳор, Н.Сафаров сингари таниқли 
ёзувчиларнинг Қорақалпоғистонда бўлиб, адабий ҳаракатга бевосита 
иштирок этишлари қорақалпоқ совет адабиётининг салмоқдор бадиий 
асарлар билан бойишига ижобий таъсир кўрсатди. 
Ўзбек шоир ва ёзувчиларидан Алишер Навоий, Муқимий, 
Ҳ.Ҳ.Ниёзий, Ойбек, Ғ.Ғулом, А.Қаҳҳор, Уйғун, А.Мухторларнинг 
асарлари қорақалпоқ тилига таржима қилиниб кўплаб нашр 
эттирилганидек, қорақалпоқ халқ эпаси “Қирқ қиз”, шунингдек, 
Б.Бердақ, 
Ж.Оймурзаев, 
Х.Сеитов, 
А.Бегимов, 
М.Дарибоев, 
А.Дабилов сингари классик шоирларнинг шеър ва достонлари, 
А.Қаипбергеновнинг 
“Сўнгги 
ҳужум” 
романи, “Суймаганга 
суйкалма” комедияси ўзбек китобхонларига катта эстетик завқ 
бағишламоқда.