Microsoft Word akram uzoqov mdh adabiyoti cyr ziyouz com

 
Махтумқули 
 
Туркман классик адабиётининг отаси, забардаст лирик шоир ва 
мутафаккир Махтумқули Фироғий Туркманистоннинг Қорақала деган 
жойида Шоир Давлатмамед Озодий оиласида оиласида туғилди. 
Аввал қишлоқ мактабида, кейинчалик Хива мадрасаларида таҳсил 
олди. Шу йилларда у туркман, ўзбек ва форс-тожик классикларга 
эргашиб, лирик шеърлар ёзишдан бошланди. Шарқ классик 
поэзиясини, айниқса Алишер Навоий ижодини яхши ўрганган шоир 
секин-аста ўзи ҳам ўйноқи, равон ғазаллар ижод қилишга киришди. 
Махтумқули ўзининг энг яхши шеърий асарларида халқ 
ҳаётининг реалистик лавҳаларини чизди. У эзилган меҳнаткаш 
омманинг зулм ва зўравонликка қарши норозилигини ифодаловчи 
“Замонлар”, “Ахтаради”, “Кўпнинг ҳаёти” сингари шеърларини ёзди. 
Махтумқули 
тарқоқ 
туркман 
қабилаларининг 
бирлашувини, 
мустаҳкамлашувини, мустаҳкам адолатли давлат тузилишини орзу 
қилди. Махтумқули поэзиясида ватанпарварлик ғоялари кучлидир. У 
кўп асрлар давомида Эрон шоҳлари, Бухоро амирлари ва Хива 
хонлари зулми остида қолиб келган ўз ватанини чет эл 
босқинчиларидан озод қилиш ҳақида ўйлайди. Шунинг учун ўзининг 
“Чақириқ”, “Бахт қуши” сингари шеърларида оммани душмандан ўч 
олишга рағбатлантирди. 
Махтумқули поэзиясида дидактика кучли. Унинг шеърларида 
аҳлоқ ва одоб тўғрисида баён этилган фикрлар, шубҳасиз, ўз замонаси 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
22
учун прогрессив аҳамиятга эга эди. 
Махтумқули ғазаллари ўзбек халқи орасида кўпдан бери кенг 
тарқалган халқ унинг қўшиқларини ҳавас билан севиб айтади. 
Махтумқулининг шеърлар тўплами ўзбек тилида бир неча марта 
нашр эттирилди. 
Бўлмас
 
Ҳар аҳмоққа айтма дарду сўзингни, 
Ҳасрат ўти жисминг ёққанча бўлмас: 
Ғусса билан дона-дона кўзингдан 
Аччиқ ёшларингни тўкканча бўлмас. 
Қаноатда, иззатда тут ўзингни, 
Тамаъ қилиб, сарғайтирма юзингни. 
Ҳар номардга ҳайф айлама сўзингни, 
Сўзингнинг биносин йиққанча бўлмас. 
Мағрур бўлиб кезма умринг гулига, 
Дуч бўларсан бир кун хазон елига, 
Юз йил яшаб тушсанг ажал қўлига, 
Чапингдан ўнгингни боққанча бўлмас. 
Кўнгли қора билан бўлманглар улфат, 
Юқар ундан турли-туман касофат, 
Кўмирга ҳар неча айласанг иззат, 
Манглайга қораси юққанча бўлмас. 
Махтумқули ҳаргиз топмади омон, 
Ёмон тилнинг заҳри тиғлардан ёмон, 
Ёмон тил ёнида заҳри кўп илон, -
Чақса-да бир чиқин чаққанча бўлмас.