Microsoft Word akram uzoqov mdh adabiyoti cyr ziyouz com

Туркман адабиёти 
 
Туркман халқ оғзаки ижодида эртак, ашула, қўшиқ ва достон 
жанрлари жуда кенг тарқалган. Ашула, қўшиқ ва эртаклар туркман 
фольклорида энг қадимги жанрлар ҳисобланади. Кейинчалик халқ 
эртаклари сюжетидан кенгкенг фойдаланиш асосида халқ 
қаҳрамонлик ва ишқий-лирик достонлар юзага келди. Туркман халқ 
достонларининг бир қисми Шарқ классик адабиёти асарлари ва диний 
китоблар (масалан, “Лайли ва Мажнун”, “Юсуф ва Зулайҳо”) 
мазмунини қамраб олган бўлса, бир қисми учун эртаклар ва 
ривоятларнинг сюжетлари асосий манба бўлиб хизмат қилган 
(“Шасенем ва Ғариб”, “Зўҳро ва Тоҳир”, “Асли ва Карам”). 
Ёзма адабиёт Туркманистонда тахминан XI-XII асрларда, 
дастлаб Аҳмад Яссавий ва Али сингари диний мотивларни тараннум 
қилган шоирларнинг ижоди таъсири остида туркий (чиғатой) тилида 
юзага келди. 
XIV асрда туркман ёзма адабиётининг йирик вакиллари 
Бурҳониддин Сивосий ва Сайид Имониддин Насимийлар яшаб ижод 
этдилар. Хоразмда туғилиб, ҳаётини Кичик Осиё шаҳарларида 
ўтказган Сивосий ўз шеърларини биринчи бўлиб туркман тилида 
ёзди. У поэзияга аруз вазнини киритди. Ҳунарманд оилада туғилиб 
ўсган ва ўқимишли киши бўлиб етишган Насимий ўз асарларини 
Туркиянинг шаҳар ва қишлоқларида дарбадарликда ҳаёт кечирган 
йилларида яратди. Насимий ўзининг ўткир ҳажвий асарлари учун 
руҳонийлар таманидан ваҳшийларча ўлдирилди. 
Туркман классик адабиётнинг йирик вакили Махтумқули 

---

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги халқлари адабиёти
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
21
мамлакатда Эрон шоҳи Нодиршоҳ ҳукмронлик қилган даврда яшади. 
Унинг ёшлиги Гургон шаҳри яқинидаги Ҳожигавшан қишлоғида 
ўтди. Махтумқули Хивадаги Шерғозихон мадрасасида таълим олди. 
Эрон қўшинлари билан бўлган жанглардан бирида асир тушган шоир 
бир неча вақт Эронда яшади. 
Махтумқулининг ижоди туркман классик адабиётининг чўққиси 
ҳисобланади. Чунки ҳаётнинг аччиқ-чучугини тотган, кўп сафарлар 
қилган Махтумқули Шарқ классик адабиётини чуқур ўрганиб, 
туркман классик поэзиясини шаклан ва мазмунан мукаммал ғазаллар, 
рубоийлар, қитъалар билан бойитди.