Microsoft Word 5-Mavzu. Neyronlar

Elektr  sinapslar.    Elektr    sinapslar    umurtqali    va  umurtqasiz  hayvonlar 

asab tizimida  mavjud,  lekin  ular  kо‘proq, umurtqasizlarda  o’rganilgan. Ushbu 

sinapslar  tipining barchasiga juda tor sinaps  yoriri  (5  nm  atrofida)  va  bir-biriga  

yaqin    sinapsoldi    va  sinapsketi    membranalarning    qarshiligi    ular  orqali  

o’tayotgan  elektr    toki  uchun  juda  pastligi    harakterlidir.  Ushbu  past  qarshilik, 

qoidaga    binoan,      ikkala  membranani    kesib  o’tadigan,  ya’ni  bir  xujayradan 

ikkinchi    xujayraga    boradigan,    kundalang    kanallarning    borligi  bilan  bog’liq, 

(yoriqlar  kontakti).  Kanallarning  diametri    1    nm.  Kanallar  komplementar 

bog’lanadigan    kontaktli  membranalarni  har    birining    oqsil    molekulalaridan 

(yarim  kanallardan)  hosil  bо‘ladi  (4.8-rasm).  Ushbu  tarkibiy  tuzilma  elektr  tokini 

oson о‘tkazadi.Elektr  sinapsida  qо‘zg‘alishni  о‘tkazish  sxemasi,  gomogen  asab 

о‘tkazuvchisida  harakat    potensialini  о‘tkazish  sxemasiga  o’xshash.    Bu  yerda, 

sinapsoldi  harakat    potensiali  hosil  qiladigan  tokning  aylanishi  sinapsketi 

membranani ta’sirlaydi.  Kundalang  kanallar xujayralarni faqat elektrik yo’l bilan 

birlashtirib  qolmay, balki   kimyoviy  yo’l  bilan  ham  birlashtiradi,  chunki  ular  

kо‘pchilik  past  molekulali   metabolitlar  uchun  о‘tkazuvchandir.  Shuning uchun  

---

kundalang    kanallarga  ega    qo’zg’atuvchi  elektr  sinapslar,  qoidaga  binoan,  bir 

turdagi  ixtisoslashgan  xujayralar  (masalan,  neyronlar)    o’rtasida  shakllanadi. 

 

Qо‘zg‘alishni  о‘tkazuvchi  elektr sinapslar tula bir xil turdagi  guruh, emas.  Ular, 

elektr  signalni  о‘tkazish  koeffitsiyentining    (Kо‘)  ahamiyati  bo’yicha,  ya’ni 

sinapsketi  membranada qabul  qilinayotgan potensial о‘zgarishini (DU) sinapsoldi  

membranaga    beriladigan  DU  ga  nisbatan  munosabati    bo’yicha  farqlanadi  va 

tenglashtiruvchi xususiyatlari ni  borligi  yoki  yo’q digi  bo’yicha,  ya’ni  ularda 

elektr  signallar  ikki  tomonlama  yoki  bir  tomonlama  о‘tkazilishi  bo’yicha 

farqlanadi.Elektrli  sinaps  yuqori  Ku  ga  ega  bo’lishi  va  postsinaptik  xujayra 

sinapsoldi    xujayradan  kichkina  bо‘lgan  yoki    xech  bo’lmasa,  undan  ancha  katta 

bo’lmagan    hollardagina  harakat    potensialini    tarqalishini  ta’minlashi  mumkin. 

Aks  hol da, sinapsketi membranada  sinapsoldi  tok zichligining keskin pasayishi 

sodir bо‘ladi.Qо‘zg‘alishni о‘tkazuvchi elektr sinapslarning umumiy xususiyatlari: 

tez ta’sir qilish  (bu borada ular kimyoviy  sinapslardan ustun);  о‘tkazish  paytida  

iz    effektlarining  sustligi    (bu  xususiyat,  elektr  sinapslarning  integratsiya,  ketma-

ket  signallarning  summatsiyasi  uchun  yaroksiz  qiladi);    qо‘zg‘alishning  o’tishini  

yuqori  darajada  mustaxkam  qiladi  (Ku  yuqori  bо‘ladi).Qo’zg’atuvchi  elektr 

sinapslar  ayrim  plastiklikdan  ham  holi  emas,  ya’ni  ular  qulay  sharoitlarda  paydo 

bo’lishi va noqulay sharoitlarda yo’q  bo’lishi mumkin.