Microsoft Word 19-maâ•Žruza rezbali sirtlarga ishlov berish

partiyalarni tayyorlashda taroqlarni qo‘llash iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq 

---

bo’ladi. Taroqlarni dastlabki rezba kesishda qo‘llash mumkin, chunki ular yuqori 
aniqlikni bera olmaydi. 
Taroqlar yassi, tangensial va diskli turlarda bo‘ladi. 
3-rasm. Rezbani kesish usullari: 
a)
trapetsiyasimon rezbani uchta keskich yordamida, b) to‘g‘ri burchakli rezbani ikkita 
keskich yordamida v) to‘g‘ri burchakli rezbani uchta keskich yordamida 
3. Ko‘p kirimli rezbalarni kesish 
Istalgan profildagi ko‘p kirimli rezbalarni kesish qadami yurish uzunligiga 
teng bo‘lgan bir kirimli rezbani kesish kabi amalga oshiriladi. 
Bitta vintli ariqchaning profili to‘liq kesib bo‘lingach, keskich ishchining 
o’ziga tomon tortiladi va yurish vintiga qarama-qarshi yurish berib, support 
boshlang‘ich holatga qaytariladi. Shundan so‘ng yurish vintining qo’zg’almas 
holatida rezbaning nechta kirimli ekaniga qarab, detal aylananing kerakli burchagiga 
buriladi, masalan, ikki kirimli rezbani kesish uchun detal yarim aylantiriladi (180° 
ga), uch kirimli rezbani kesish uchun esa detal aylananing uchdan bir qismiga 
aylantiriladi va hokazo. 
Bir nechta ariqchalarga ega yetaklagichli patron yordamida ko‘p kirimli 
rezbani kesish juda oddiy amalga oshiriladi, bunda ariqchalar soni vint kirimlari 
soniga teng bo‘lishi kerak (4-rasm, a). 

---

Kesishning har bir yurishidan so‘ng detal markazlardan olinadi va xomut 
yetaklagichli patrondagi navbatdagi ariqchaga tushirilgan holda yana markazlarga 
o‘rnatiladi, keyin navbatdagi yurish orqali kesiladi. 
Ko‘p kirimli vintlarni ikki diskli maxsus planshayba yordamida kesish usuli 
keng tarqalgan (4-rasm, b). 
Diskning biri ikkinchisiga nisbatan rezba kirimlari soniga bog’liq holda turli 
burchakka burilishi mumkin. Buraladigan diskning silindrik sirti chiziqlar 
yordamida bo‘laklarga bo‘lib qo‘yilgan. Shu bo‘laklar yordamida disklar bir-biriga 
nisbatan muayyan burchak ostida qayta o‘rnatilishi mumkin. 
2-rasm. Ko‘p kirimli rezbalarii kesishda qo‘llaniladigan yetaklagichli patronlar:
a 
- ariqchali; 
b – 
maxsus planshaybali
Tokarlik dastgohlarida shakldor keskich yoki taroq yordamida rezba
kesishdagi asosiy vaqt quyidagi formula yordamida aniqlanadi:


]
[
мин
g
i
S
n
l
l
l
t
чик
кес
a
a





bu yerda 
a
l — 
detalda rezba kesiladigan uzunlik, mm; 
кес
l
— keskichning kesib 
kirish uzunligi, mm; 
чик
l
— keskichning kesib chiqish uzunligi, mm; 
S
— surish, 
mm/ayl (
S
- rezba qadamiga teng); 
n — 
detalning minutiga aylanishlari soni; i — 
yurishlar soni; 
g — 
rezbaning kirimlari soni (taroq yordamida rezba kesishda g=1). 

---

Sinov savollari
1.
Rezbalarning qanday turlarini bilasiz? 
2.
Rezbalarni kesish uchun qanday asboblardan foydalaniladi? 
3.
Qaysi asbobda rezba kesish samaraliroq hisoblanadi?