Microsoft Word 1-ma'ruza docx

tobe
, 
izohlanadigan a’zo 
hokim
deb yuritiladi: 
1. Kitobni o‘qimoq, qiziqarli voqea. 2. Kimning himmati 
baland bo‘lsa, qadr-qimmati ham bo‘ladi (Oz-oz o‘rganib dono bo‘lur).
Birinchi misolda so‘z 
birikmasi tarkibidagi so‘zlardan biri hokim qism 
(o‘qimoq, voqea),
ikkinchisi 
(kitobni, qiziqarli)
tobe a’zo bo‘lib kelgan. Ikkinchi misolda ergashgan qo‘shma gapning qismlaridan biri 
«qadr-
qimmati ham baland bo‘ladi» 
hokim a’zo, bosh gap sifatida, ikkinchisi 
«kimning himmati baland 
bo‘lsa»
tobe a’zo ergash gap sifatida qatnashgan. Shunday qilib, bog‘lanishning ikki xil turini 
so‘zlar orasida ham, gaplar orasida hamkuzatish mumkin. (Gaplar orasidagi bog‘lanish haqida 
«Qo‘shma gap» bo‘limida baxs yuritiladi). 
So‘zlar orasidagi tobe bog‘lanish ikki xil bo‘ladi:
1) 
predikativ
tobe bog‘lanish; 2) 
nopredikativ
tobe bog‘lanish. 
Ega va kesimning bog‘lanishi predikativ tobe bog‘lanish hisoblanadi va bunday 
bog‘lanishdan gap hosil bo‘ladi. Tobe (ergash) bog‘lanishning qolgan ko‘rinishlari 
(aniqlovchi+aniqlanmish, to‘ldiruvchi+to‘ldirilmish, hol+hollanmish) nopredikativ tobe 
bog‘lanish bo‘lib, bunday bog‘lanishdan so‘z birikmasi yuzaga keladi. 
So‘z birikmasi
Odatda, nutqda, gapda so‘zlar ma’lum qonun-qoidalar asosida o‘zaro ma’no va grammatik 
jihatdan bog‘langan bo‘ladi. Masalan, 
qiziqarli kitob, tog`ga chiqmoq, tez o‘qimoq
. Bunday juftlik 

---

bir butunlik hosil qilib, yaxlit, lekin o‘z ichida qismlarga bo‘linadigan bir butun tushunchani 
bildiradi. Ikki yoki undan ortiq mustaqil so‘z va so‘z shakllarning nopredikativ tobe aloqasi 
asosida birikishidan hosil bo‘lgan bog‘lanma 
so‘z birikmasi
deyiladi. 
So‘z birikmasi mustaqil so‘zlarning bog‘lanishidan hosil bo‘ladi, yordamchi so‘zlar 
(ko‘makchilar) o‘z oldidagi mustaqil so‘z bilan birga birikmaning bir qismi, a’zosi sanaladi. 
Masalan, 
do‘stlik haqida suhbatlashmoq, qarsaklar bilan olqishlamoq
kabi.