Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

I. Hisob siyosati ishlab chiqish uchun zarur buxgalteriya hisobi obektlarini aniqlash 

II. Hisob obektlaridan kelib chiqib hisob siyosatini shakllantirishga ta’sir ko’rsatadigan shart-sharoitlar 

III. Birlamchi qoidalarni tanlash va asoslash, hisob siyosatini tuzish 

IV. Har bir obekt bo’yicha buxgalteriya hisobining zarur usullari va amallarini tanlash 

---

 

 

 

 

 

5.1-rasm. Hisob siyosatini shakllantirishning asosiy bosqichlari 

Hisob siyosatini shakllantirishning birinchi bosqichida uning predmeti aniqlanadi. Chunki har 

bir  xo‘jalik  yurituvchi  subekt  o‘zining  buxgalteriya  hisobi  obektlari  to‘plamiga  ega.  Ikkinchi 

bosqichda hisob obektlarining tarkibidan kelib chiqqan holda, hisob siyosatini shakllantirishga ta’sir 

ko‘rsatadigan  muayyan  shart-sharoitlar  aniqlanadi.  Uchinchi  bosqichda  oldingi  bosqichda 

aniqlangan,  yo‘l  quyilgan  qoidalarga  nisbatan  hisob  siyosatining  tuzilishi  tahlil  qilinadi.To‘rtinchi 

bosqich  buxgalteriya  hisobini  yuritishning  muqobil  usullaridan  maqbulini  tanlashdan  iborat. 

Beshinchi bosqichda muayyan korxona uchun buxgalteriya hisobi usullari tanlanadi. Oxirgi, oltinchi 

bosqichda tanlangan hisob siyosati hujjat bilan rasmiylashtiriladi.  

  Hisob siyosatining variantini tanlashga quyidagi omillar ta’sir ko‘rsatadi: 

-

 

korxonaning  tashkiliy-huquqiy  va  iqtisodiy  maqomi  (mulkchilik  shakli,  tashkiliy-huquqiy 

shakli, tarmoq va faoliyat turi, ko‘lami); 

-

 

tadbirkorlikdagi  joriy  va  uzoq  muddatli  maqsadlari  (korxonani  kengaytirish,  qo‘shimcha 

moliyaviy resurslar jalb qilish, raqobatbardoshlikni mustahkamlash va b.); 

-

 

faoliyat xususiyatlari – ishlab chiqarish (texnologik tuzilmasi, ishlatiladigan resurslar), tijorat 

(ta’minot  va  sotigshni  tashkil  etish,  hisob  kitob  tizimi  va  shakllari),  moliyaviy  (bank,  soliq 

inspeksiyasi  bilan  o‘zaro  munosabatlar),  boshqaruv  (tuzilmasi,  mulkdorlarga  bog‘liqligi,  ularga 

hisobot taqdim etish tartibi); 

-

 

kadr ta’minoti – xodimlarning malakasi;  

-

 

xo‘jalik  vaziyati  –  bozor  infratuzilmasining  rivojlanganligi,  buxgalteriya  hisobi  va  soliq 

qonunchiligining ahvoli. 

Buxgalteriya  hisobini  tashkil  etishning  umumiy  tamoyillari  va  qoidalari  O‘zbekiston 

Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida” Qonuni, Buxgalteriya hisobi Milliy standartlari 

va boshqa me’yoriy hujjatlari bilan belgilangan.  

Korxona  hisob  siyosatini  tanlashda  uning  muayyan  xo‘jalik  vaziyatiga  mos  kelishini 

ta'minlaydigan, ma'lum tamoyillardan kelib chiqish zarur (4.2-rasm).  

To‘liqlik. Korxona tomonidan tanlangan buxgalteriya hisobini yuritish usullari korxonadagi 

barcha xo‘jalik faoliyati faqtlarini aks ettirishi lozim. Ushbu talab har bir faktni hujjatlashtirish vap 

hisobda aks ettirish yo‘li bilan ta'minlanadi.  

O‘z vaqtidalik moyili xo‘jalik faoliyati faktlarini sodir bo‘lgan paytda aks ettirish lozimligini 

bildiradi.  

Ehtiyotkorlik.  Korxonada  qo‘llaniladigan  usullar  buxgalteriya  hisobida  daromadlar  va 

aktivlarni  aks  ettirishga  qaraganda,  yo‘qotishlar  va  passivlarni  aks  ettirish  imkoniyatini  ko‘proq 

ta'minlashi  lozim.  Bu  hisobga  faqat  olingan  daromadlar  qabul  qilinishini,  ayni  paytda  barcha 

kutilayotgan majburiyatlar va potensial zararlar hisobga olinishi lozimligini bildiradi.  

Mazmunning shakldan ustuvorligi. Buxgalteriya hisobining tanlangan usullari sodir bo‘lgan 

xo‘jalik  faoliyati  faktlarini  nafaqat  ularning  huquqiy  shakli,  balki  iqtisodiy  mazmuni  va  vujudga 

kelgan vaziyatdan kelib chiqqan holda hisobga olishga yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim.