Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

8.3.12. “Lubob ul-albob” 
“Lubob ul-albob” (“Qalblar qalbi”, 1222-1223 yillari ёzilgan) nomli 
asarning muallifi Saduddin Muh’ammad Avfiy bwlib, u XII asrning swnggi 
choragi va XIII asrning birinchi yarmida yashagan adib, tarjimon va tazkiranavis 
olimdir.  
Avfiy 1172-1177 yillar orasida Buxoroda tug’ilgan, asosiy malumotni ona 
shah’rida olgan va 1201 yili Samarqand h’okimi Qoraxoniy İbroh’im IV ibn 
Husayn (1178-1204 yy.) saroyiga taklif etilgan. U bu erda kwpgina fozil kishilar, 
jumladan shayx Najmuddin Kubro (1221 yili Urganjda mwg’ullar qirg’ini vaqtida 
h’alok bwlgan) h’amda shayx Majdiddin Bag’dodiy (1216 yili xorazmshoh’ 
Alouddin Muh’ammadning amri bilan qatl etilgan) bilan uchrashgan.  
Olim 1205 yildan boshlab Movarounnah’r va Xuroson bwylab kwp saёh’at 
qilgan, dastlab Niso, Marv, Tus, Hirot va Seistonda bwladi. U Nishopurda h’am 
bwlib, Xurosonning etuk arabiynavis va forsinavis shoirlari bilan yaqindan 
tanishadi. Xullas, olim Xuroson shah’arlari bwylab qilgan saёh’ati vaqtida bwlajak 
tazkirasi uchun malumotlar twplaydi.    
 
Avfiy mwg’ullar istilosi arafasida Hindiston safariga otlanadi. G’aznaga 
etkanda Chingizxon (1206-1227 yy.) boshliq mwg’ul qwshinlarining Wrta Osiёga 
bostirib kirgani h’aqida xabar tarqaladi. Olim Xuroson va Movarounnah’rdan 
kelgan qochoqlarga qwshilib Hindistonga jwnaydi va 1222 yili Panjobning Uch 
viloyatiga kelib, bu erning h’okimi Nosiruddin Qabochaning (1205-1227 yy.) 
xizmatiga kiradi. Oradan kwp vaqt wtmay, Avfiy Gujoratga qozi qilib tayinlanadi. 
U 1227 yili Deh’liga kwchib kelib, Sulton Shamsuddin Eltutmishning
28
 xizmatiga 
kiradi va umrining oxirigacha shu erda kun kechiradi. 
 
Nuriddin Muh’ammad Avfiy Uchda turgan vaqtida wzining “Lubob ul-
albob” nomli tazkirasini ёzdi, Gujoratda esa arabiynavis olim qozi Muh’sin 
Tanuh’iyning (940-994 yy.) “Al-faraj bad ash-shiddat” (“Ofatdan swnggi 
                                                 
28
 Шамсуддин Элтутмиш (1211-1236 йй.) –Х111 асрда Шимолий Ҳиндистонни идора қилган Муъиззийлар 
сулоласидан.
 

---

 
81
ovunish”, 984 yili ёzilgan) nomli asarini arab tilidan fors tiliga tarjima qildi. 
“Javomi ul-h’ikoyat va lavomi ar-rivoyat” (“Hikoyatlar majmuasi va rivoyatlar 
shulasi”) asarini h’am wsha erda ёza boshladi. 
 
“Lubob ul-albob” tazkira bwlib, unda Wzbekiston, Xuroson, İroq, 
Ozarbayjon, G’azna h’amda G’arbiy Hindistonda X-XII asrlarda yashab ijod etgan 
299 shoir va adib h’aqida umumiy malumot beriladi. Asar Uch viloyatining 
h’okimi Raziuddin Abubakrning topshirig’i bilan ёzilgan. 
 
“Lubob ul-albob”ning forsiy matni 1903 va 1906 yillari E.Braun va Mirza 
Muh’ammad Qazviniy tarafidan chop etilgan. 
 
Avfiyning ikkinchi muh’im asari  “Javomi ul-h’ikoyat” bwlib, 1227-1236 
yillari orasida ёzilgan. Asar twrt qismdan, h’ar bir qism esa 25 bobdan iborat. 
Unda Hinliston, Eron, Wrta Osiё va Wzbekistonning ijtimoiy-siёsiy va madaniy 
h’aёtiga oid 2113 ta tarixiy latifadan iborat. Biz uchun uning ayniqsa twrtinchi 
qismi aloh’ida qimmat kasb etadi. Bu qismda Wrta Osiёning qadimiy turkiy 
xalqlari va Buxoro sadrlari h’aqida muh’im malumotlar bor. 
 
“Javomi ul-h’ikoyat” chop qilinmagan, ayrim qismlari İ.Nizomutdinov va 
T.Fayziev tomonidan wzbek tiliga tarjima qilingan.