Mexanizatsiyalash muhandislari instituti «fizika va kimyo» kafedrasi

 
 
4- rasm. (a) ketma-ket ulangan qarshiliklar. (b) qarshiliklar sifatida lampochka 
yoki istalgan boshqa turdagi qarshilik bo‘lishi mumkin. (c) o‘sha tok o‘tayotgan 
ekvivalent qarshilik:
Solishtirma qarshilikni temperaturaga bog‟liqlik formulasi: 
)
1
(
0
0
t





bunda, 

0
-0
0
S dagi solishtirma qarshilik. 

---

103 
Solishtirma qarshilikning teskari qiymatiga, solishtirma elektr o’tkazuvchanlik 
deyiladi.



1
 
Bir jinsli bo’lmagan zanjir uchun Om qonuni:
R
I






2
1
yoki,
R
U
I




- tok manbaining elektr yurituvchi kuchi. 
Berk zanjir uchun Om qonuni: 
r
R
I



bu yerda, R - tashqi qarshilik, r - ichki (tok manbaining) qarshiligi.
Tarmoqlangan elektr zanjiri uchun, 
Kirxgofning birinchi qonuni:
Zanjir tuguniga 
kelgan barcha tok, kuchlarining algebraik yig‟indisi nolga teng (5-rasm).
 

n
i
i
I
1
0
Tugunga kirib keluvchi toklarni musbat ishora bilan, 
undan chiqib ketayotgan toklarni manfiy ishora 
bilan olinadi, ya‟ni
: I
1
+ I
3
- I
2
- I
4
- I
5
=0
Ikkinchi qonun
:
Tarmoqlangan zanjirning berk 
konturida, tok manbalrining elektr yurituvchi 
kuchlarining algebraik yig‟indisi, 
5-rasm. 
tok kuchining konturning tegishli qismlari qarshiliklariga ko‟paytmalarining algebraik 
yig‟indisiga teng (6-rasm): 

 




n
i
n
i
i
i
i
R
I
1
1
Tarmoqlangan zanjir uchun, Kirxgof qonunlari bo‟yicha tenglamalar quyidagicha 
tuziladi. Birinchi qonunga ko‟ra: B - tugun uchun I
1
- I
2
- I
5
=0 
Ikkinchi qonunga ko‟ra: 
ABDA kontur uchun,

1
= I
1
r
1
- I
1
R
1
- I
5
R
5
- I
4
R
4
BCDB kontur uchun, -

2 
= I
2
R
2
+ I
3
R
3
+I
5
R
5

---

104 
ABCD kontur uchun,

1
-

2
=I
1
r
1
+I
1
R
1
+I
2
R
2
-I
3 
r
2
-I
4
R
4 
6 - rasm. 
Konturda tanlangan ixtiyoriy aylanish yo‟nalishiga mos bo‟lgan toklarni 
musbat, yo‟nalishi aylanish yo‟nalishiga qarama-qarshi bo‟lgan toklarni esa, manfiy deb 
hisoblaymiz. Aylanish yo‟nalishi bo‟yicha, potensiallarni orttiruvchi elektr yurituvchi 
kuchni musbat deb olamiz, ya‟ni generator ichida minusdan plyusga.