79
Ularning qaysi biri kattaroq kuch bilan ta‟sir qiladi,
Q
1
zaryad
Q
2
zaryadgami yoki
Q
2
zaryad
Q
1
zaryadgami?
Javob:
Kulon qonuniga asosan
Q
1
zaryad
Q
2
zaryadga quyidagi kuch bilan ta‟sir qiladi,
ya‟ni:
2
1
2
21
Q
Q
k
F
.
Q
2
zaryad xuddi shunday kuch bilan
Q
1
zaryadga qarama-qarshi yo„nalishda ta‟sir
qiladi, ya‟ni
21
12
F
F
Bu kuchlar o„zaro teng, lekin yo„nalishlari qarama – qarshi.
Ta‟kidlab o„tish kerakki, bunday ko„rinishdagi
Kulon qonuni faqat
nuqtaviy
zaryadlar
uchun, ya‟ni zaryadlangan jismlarning o„lchamlari ular orasidagi masofadan
kichik bo‟lgan holatlar uchun shakllantiriladi.
Agar bu shart bajarilmasa, Kulon qonuni
zaryadlangan jism “taqsimlanadigan, bo„linadigan” har bir
dq
1
va
dq
2
elementar
zaryadlar
juftligi uchun
differensial
shaklda yozilishi mumkin:
r
r
dq
dq
F
d
3
0
2
1
4
.
Bu holda ikkita zaryadlangan
makroskopik
jismlar uchun o„zaro ta‟sir to„liq
kuchi quyidagi ko„rinishda taqdim etilishi mumkin:
Bu ifodani integrallash har bir jismning barcha zaryadlari bo„yicha amalga oshiriladi.
1 2
1
2
3
0
1
4
q q
dq dq
F
r
r
3–Masala
2
.
Nuqtaviy zaryadning elektr maydoni.
Manfiy
nuqtaviy zaryad
Q
= -3,0x10
-
6
C
atrofida hosil bo„lgan elektr maydonining
zaryaddan 30
sm
masofada joylashgan
P
nuqtadagi elektr
maydon kuchlanganligining
(
E)
son qiymati va yo„nalishi aniqlansin.
80
Nuqtaviy zaryad hosil qilayotgan elektr maydon kuchlanganligining kattaligi қўйидаги
ifoda orqali hisoblanadi. Uning yo„nalishi maydon hosil qilayotgan nuqtaviy zaryad
Q
ning musbat yoki manfiyligiga bog„liq.
10 - rasm. Q zaryadning R nuqtadagi maydon kuchlanganligi
Yechim.
Elektr maydon kuchlanganligining son qiymati quyidagiga teng:
К
Н
х
м
К
ч
б
К
М
H
x
r
Q
k
E
/
10
0
,
3
)
30
,
0
(
)
10
0
3
(
)
/
10
0
.
9
(
5
2
6
2
2
9
2
Bu elektr maydon kuchlanganligining yo‟nalishi 10–rasmda ko„rsatilgan. Ma‟lumki,
musbat zaryad kuchlanganlik chiziqlari zaryaddan tashqariga yo„nalgan. Manfiy zaryad
kuchlanganlik chiziqlari zaryad tomon yo„nalgan bo„ladi.
Q
zaryad manfiy bo„lgani
sababli, kuchlanganlik
chiziqlari
R
nuqtadan zaryad tomon yo„nalgandir (10
a –rasm
).
Agar
Q
zaryad musbat bo„lgan holda
R
nuqtadagi
ning yo‟nalishi
zaryaddan
tashqariga yo„nalgan (10
– rasm
). Ikkita nuqtaviy zaryadlar orasidagi masofa 10.0
sm,
bittasining zaryadi - 25
μCl
va boshqasiniki +50
μCl
(11
– rasm
).
P
nuqtahagi natijaviy
elektr maydon kuchlanganligini aniqlaymiz.
Do'stlaringiz bilan baham: