Mexanizatsiyalash muhandislari instituti «fizika va kimyo» kafedrasi



Download 3,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/86
Sana30.05.2022
Hajmi3,58 Mb.
#621073
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   86
Bog'liq
fizk kimyo bo\'yicha masalalar to\'plami

MASALA
YECHISH
 
NAMUNALARI 
 
1–Masala
2
.
Elektron va proton orasidagi elektr ta’sir kuchi.
 
Vodorod atomining yadrosidagi yolg„iz proton (
Q
2
= +
e
)ga elektronning ta‟sir kuchi 
kattaligi va yo„nalishi aniqlaymiz. Aylanayotgan elektron bilan proton orasidagi 
o„rtacha masofa
r
= 0,53x10
-10
m
bo„lsin (8
-rasm)
.
8 – rasm. Elektronning protonga ta’sir kuchi
Biz Kulon qonunidan foydalanib ta‟sir kuchining kattaligini aniqlaymiz: 
2
2
1
r
Q
Q
k
F

bunda 
r
= 0,53x10
-10
m
. Elektron va proton zaryadlarining miqdorlari bir xil:
Q
1

Q
2
=
 e
=1,6
.
10
-19
C

Yechim.
Elektr ta‟sir kuchini Kulon qonunidan foydalanib ifodalaymiz: 
N
x
m
x
C
x
C
x
C
m
N
x
r
Q
Q
k
F
8
2
10
19
19
2
2
9
2
2
1
10
2
.
8
)
10
53
.
0
(
)
10
6
.
1
)(
10
6
.
1
)(
/
10
0
.
9
(








Elektron va proton qarama – qarshi zaryadga ega bo„lganligi sababli, elektr ta‟sir kuchi 
tortishish kuchidan iborat bo„ladi.
2- Masala
2
 . 
Qaysi zaryad kattaroq kuch bilan ta’sir qiladi?
 
Ikkita nuqtaviy zaryadlar 
Q
1
= 50 
μC 
va 
Q
2
= 1 
μC
bir – biridan 

masofada joylashgan 
(9
-rasm
). 
 
9-rasm



79 
Ularning qaysi biri kattaroq kuch bilan ta‟sir qiladi,
Q
1
zaryad 
Q
2
zaryadgami yoki 
Q
2
zaryad 
Q
1
zaryadgami? 
Javob: 
Kulon qonuniga asosan 
Q
1
zaryad
 Q
2
zaryadga quyidagi kuch bilan ta‟sir qiladi, 
ya‟ni:
2
1
2
21

Q
Q
k
F

.
 Q
2
zaryad xuddi shunday kuch bilan 
Q

zaryadga qarama-qarshi yo„nalishda ta‟sir 
qiladi, ya‟ni 
21
12
F
F



Bu kuchlar o„zaro teng, lekin yo„nalishlari qarama – qarshi. 
Ta‟kidlab o„tish kerakki, bunday ko„rinishdagi Kulon qonuni faqat 
nuqtaviy 
zaryadlar 
uchun, ya‟ni zaryadlangan jismlarning o„lchamlari ular orasidagi masofadan 
kichik bo‟lgan holatlar uchun shakllantiriladi.
 
Agar bu shart bajarilmasa, Kulon qonuni 
zaryadlangan jism “taqsimlanadigan, bo„linadigan” har bir 
dq
1
va 
 
dq

elementar 
zaryadlar juftligi uchun 
differensial
shaklda yozilishi mumkin: 
r
r
dq
dq
F
d


3
0
2
1
4



Bu holda ikkita zaryadlangan 
makroskopik 
jismlar uchun o„zaro ta‟sir to„liq 
kuchi quyidagi ko„rinishda taqdim etilishi mumkin: 
Bu ifodani integrallash har bir jismning barcha zaryadlari bo„yicha amalga oshiriladi. 



1 2
1
2
3
0
1
4
q q
dq dq
F
r
r
 
3–Masala
2
 .
Nuqtaviy zaryadning elektr maydoni.
 
Manfiy nuqtaviy zaryad 
Q
= -3,0x10
-
6
C
atrofida hosil bo„lgan elektr maydonining 
zaryaddan 30
sm
masofada joylashgan 
P
nuqtadagi elektr maydon kuchlanganligining 
(
E) 
son qiymati va yo„nalishi aniqlansin.


80 
Nuqtaviy zaryad hosil qilayotgan elektr maydon kuchlanganligining kattaligi қўйидаги
ifoda orqali hisoblanadi. Uning yo„nalishi maydon hosil qilayotgan nuqtaviy zaryad 
Q
ning musbat yoki manfiyligiga bog„liq.
10 - rasm. Q zaryadning R nuqtadagi maydon kuchlanganligi 
 
Yechim. 
Elektr maydon kuchlanganligining son qiymati quyidagiga teng: 
К
Н
х
м
К
ч
б
К
М
H
x
r
Q
k
E
/
10
0
,
3
)
30
,
0
(
)
10
0
3
(
)
/
10
0
.
9
(
5
2
6
2
2
9
2






Bu elektr maydon kuchlanganligining yo‟nalishi 10–rasmda ko„rsatilgan. Ma‟lumki, 
musbat zaryad kuchlanganlik chiziqlari zaryaddan tashqariga yo„nalgan. Manfiy zaryad 
kuchlanganlik chiziqlari zaryad tomon yo„nalgan bo„ladi. 

zaryad manfiy bo„lgani 
sababli, kuchlanganlik chiziqlari 

nuqtadan zaryad tomon yo„nalgandir (10
 a –rasm
). 
Agar 

zaryad musbat bo„lgan holda 

nuqtadagi 
ning yo‟nalishi zaryaddan 
tashqariga yo„nalgan (10
– rasm
). Ikkita nuqtaviy zaryadlar orasidagi masofa 10.0
sm, 
bittasining zaryadi - 25
μCl
va boshqasiniki +50
μCl 
(11
 – rasm
). 
 P 
nuqtahagi natijaviy 
elektr maydon kuchlanganligini aniqlaymiz. 

Download 3,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish