Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

1. Gazlarda tovushning tarqalishi. Stadionlarda o‘tkazilgan katta 
tadbirlarda turli uzoqlikda joylashgan 
radiokarnaylardan chiqqan bir xil ovozlarning 
bir vaqtda emas, balki oldinma-ketin eshitil-
ganligiga e’tibor bergan bo‘lsangiz kerak. 
Osmonga otilgan mushak 
larning oldin 
charaqlagani, keyin uning portlagan ovozini 
ham eshitgansiz. Momaqaldiroq vaqtida, 
chaqmoq chaqqanidan ancha keyin uning 
Tovushning turli muhitlarda tarqalishi
122-rasm.

---

VI bob. Tovush hodisalari
162
162
guldiragan ovozi keladi. Demak, tovushning havoda tarqalish tezligi 
yorug‘likning tarqalish tezligidan ancha kichik ekan. Tovushning havoda 
tarqalish tezligini birinchi marta 1636-yilda fransuz olimi M. Mersen 
o‘lchagan. Tovushning 20°C dagi tezligi 343 m/s yoki 1235 km/soat ga 
teng.  Bu  kattalik  miltiq  o‘qining  tezligidan  taxminan  ikki  barobar  kam. 
Tovushning tezligi havo temperaturasi ko‘tarilishi bilan ortadi. Tovush 
tezligi 10°C da 337,3 m/s, 0°C da 331,5 m/s, 30°C da 348,9 m/s va 50°C 
da 360,3 m/s ga teng. Turli gazlar, suyuqliklar va qattiq jismlar uchun 0°C 
dagi tovush tezligi 5-jadvalda keltirilgan.