Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

Tovush manbalari va uni qabul qilgichlar
120-rasm.
121-rasm.

---

VI bob. Tovush hodisalari
160
160
Kamer ton ning tebranishiga ishonch hosil qilish uchun ipga birorta yen-
gil sharchani osib, uni kamertonning ikkinchi shoxchasiga tegizib qo‘ya-
miz. Kamertondan ovoz chiqqanda sharcha ham tebranib turganligini 
ko‘rish mumkin. Kamertondan chiqadigan ovozni kuchaytirish uchun 
u  yog‘ochdan  yasalgan  qutiga  o‘rnatiladi.  Bu  qutini  rezonator deyiladi. 
Shu  maqsadda  rubob,  tor,  dutor,  tanbur  kabi  asboblarda  tebranuvchi  sim 
ostiga yupqa parda qo‘yiladi. Odamning ham tovush chiqaruvchi og‘zi 
kamertonga o‘xshaydi. Til tebranuvchi jism bo‘lsa, og‘iz bo‘shlig‘i va 
tomog‘i rezo nator vazifasini bajaradi.
Tovush qabul qilgichlarga bi rinchi navbatda inson qulog‘ini kiritamiz. 
Quloq ichida maxsus parda bo‘lib, unga tovush tush 
ganda tebranadi 
va undan signallar miyaga uzatiladi. Odamlar qu 
loqlarining sezgirligi 
turlicha bo‘ ladi. O‘quvchi yoshlar bilan qa riyalarning qulog‘i birday eshit-
maydi. Xuddi shunday, hayvonlarning ham tovushni eshitish chastota 
diapazoni boshqacha. Kapalaklar, kuchuk va mushuklar, ko‘rshapalaklar 
ultra tovushlarni ham qabul qila oladi. Delfi n 200 kHz gacha bo‘lgan 
ultratovushlarni qabul qiladi.
Tovushni qabul qilish uchun maxsus mikrofonlar yaratilgan. «Mik-
rofon» so‘zi yunoncha ikki so‘zdan: mikros – kichik  va  phone  –  tovush 
so‘zlaridan olingan. Mikrofonda tovush tebranishlari elektr tebranishlariga 
aylantiriladi, so‘ngra maxsus kuchaytirgichlarda kuchaytiriladi.