Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

YakunIy suhbat

---

Bu bobda Siz:
– yorug‘likning manbalari;
–  yorug‘likning tarqalish qonuni;
–  Quyosh va Oy tutilishi;
–  yorug‘lik hodisalari haqida Beru-
niy va Ibn Sinoning fi krlari;
–  ko‘zgu va linza haqidagi ma’lu-
mot lar;
–  kamalak hosil bo‘lishi va oq 
yorug‘  likning  prizmada  ranglarga 
ajralishi;
–  yorug‘lik hodisalariga doir 
labora toriya ishlari bilan 
tanishasiz.
V
BOB
YORUG‘LIK 
HODISALARI

---

V bob. Yorug‘lik hodisalari
130
130
KIRISH SUHBATI
Oldingi mavzularda aytganimizdek, Quyosh Yerdagi energiyaning 
asosiy manbai bo‘lishi bilan birga, undagi organik hayotning sababchisi 
hamdir. O‘simliklar va daraxtlarning o‘sishi uchun albatta yorug‘lik 
kerak. Yorug‘lik deganda nimani tushunamiz? Ko‘rish qanday ro‘y 
beradi? Yorug‘lik nima sababdan qalin oynadan o‘ta oladi-yu, lekin 
yupqa karton qog‘ozdan o‘tmaydi? Qanday tezlik bilan tarqaladi? Bu kabi 
savollarga insoniyat qadim zamonlardan javob topishga harakat qilgan. 
Lekin yorug‘lik o‘z sirlarini, boshqa hodisalarga nisbatan uzoqroq saqlab 
keldi. Bizning ko‘rish orqali atrof olam haqida olgan bilimlarimiz boshqa 
sezgilarimiz tufayli olgan bilimlardan ancha ko‘p.
Qadimgi greklar inson ko‘zidan qandaydir nurlar chiqadi va ular 
narsa, buyumlarga tushib uni ko‘radi, deb o‘ylaganlar. U holda ko‘zning 
ko‘rishi kechasi va kunduzi bir xil bo‘lishi kerak emasmi? Siz nima deb 
o‘ylaysiz?  Keyinchalik  ingliz  olimi  I.  Nyuton  yorug‘likni  juda  mayda 
zarralar oqimi deb qarashni taklif qildi. Bu oqimni yorug‘lik nuri deb 
ataladi. Yorug‘lik nuri biror manbadan, masalan, Quyoshdan chiqib narsa 
va buyumlarga tushadi. Ulardan qaytib ko‘zimizga tushsa, ularni ko‘ramiz 
deb tushuntiradi. Bunday tushuntirish yorug‘lik bilan bog‘liq ko‘pgina 
hodisalarni tushuntirsa-da, ayrimlarini tushuntira olmaydi. Masalan: Qu-
yoshdan tananing qorayishi, gazmollarning yorug‘lik ta’sirida rangi o‘chib 
ketishi, o‘simliklar bargining yashil bo‘lishi va h.k. Shunday hodisalarni 
o‘rganish jarayonida olimlar yorug‘lik tabiati haqidagi boshqa nazariyalarni 
yaratdilar. Ular bilan Siz navbatdagi sinfl arda tanishasiz.