Mexanik harakat haqida

rasm. υ₀ = 0 bo‘lganda tekis tezlanuvchan harakat uchun yo‘l grafigi

Bunday ko‘rinishga ega bo‘lgan egri chiziq parabola deb ataladi. Biz boshlang‘ich tezligi υ₀ = 0 bo‘lganida vaqt birligida tezligi bir xil miqdorda oshib boruvchi harakat uchun yo‘l grafigini ko‘rib chiqdik. Boshlang‘ich tezligi nolga teng bo‘lib, tekis o‘zgaruvchan harakat qilayotgan jism harakatining birinchi sekundida (t = 1 s ) tezlanishning yarmiga teng masofa o‘tishini (2) formuladan hisoblab topishimiz mumkin.
Demak, birinchi sekundda bosib o‘tilgan yo‘lni bilgan holda tezlanishni topish mumkin ekan.
Masala yechish namunasi
10 m/s tezlik bilan to‘g‘ri yo‘lda ketayotgan velosiрed –0,2 m/s² tezlanish bilan tekis sekinlanuvchan harakat qila boshladi. Velosiрed 40 s davomida qancha yo‘lni bosib o‘tadi? Velosiрed qancha vaqtdan keyin to‘xtaydi?
Berilgan: Formulasi: Yechilishi:

υ₀ = 10 m/s;
s = ^{υ t + at}2 ^;

s = (10 · 40 + ^{–0,2 · 40}2 ) m = 240 m.

a = –0,2 m/s²; ^{0 2 2}

t = 40 s;
^{υ = υ}₀ ^{+ at}₀ ;
t₀ = – ¹⁰ s = 50 s.

υ = 0.
^υ₀ ^{+ at}₀ ^{= 0} ;
–0,2

Topish kerak: s = ? t₀ = ?
t₀ = –
υ_{0 .}
a
Javob: s = 240 m; t₀ = 50 s.

Tayanch tushunchalar: tekis o‘zgaruvchan harakatda bosib o‘tilgan yo‘l, tekis o‘zgaruvchan harakat uchun yo‘l grafigi.

1. 
   Tinch holatdan qo‘zg‘alib, (υ₀ = 0), a = 3 m/s² tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qilayotgan jismning yo‘l grafigini chizing.
   
2. 
   39-rasmda tasvirlangan grafikdan (υ₀ > 0 uchun) jismning bosib o‘tgan yo‘li qanday topiladi?
   

1. 
   Joyidan qo‘zg‘alib, 0,3 m/s² tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qilayotgan jism 10 s da qancha yo‘lni bosib o‘tadi?
   
2. 
   Boshlang‘ich tezligi 30 km/soat bo‘lgan avtomobil 0,5 m/s² tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qilib, 1 minut davomida qancha yo‘lni bosib o‘tadi?
   
3. 
   Jism joyidan qo‘zg‘alib, 1 m/s² tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qil- moqda. Jism harakatining yo‘l grafigini chizing.
   
4. 
   Boshlang‘ich tezligi 36 km/soat bo‘lgan avtomobil 4 m/s² tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qilmoqda. Avtomobil harakatining yo‘l grafigini chizing.
   
5. 
   Jism bir xil vaqt oraliqlarida υ₀ = 0 m/s, υ₁ = 1 m/s, υ₂ = 2 m/s va h. k. tezlikka ega bo‘lsa, uning harakatini tekis o‘zgaruvchan desa bo‘ladimi?
   

12.