Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш 1

маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш»
 
271 
Bu sohalar yetakchi hisoblangan jamiyatlar postindustrial davlatlar deyiladi. G'arb 
dunyosining eng taraqqiy etgan zamonaviy markazlari - AQSh, Kanada, Yevropa 
mamlakatlari, Yaponiya va boshqalar shular jumlasiga kiradi. 
Chayqov iqtisodiyotining paydo bo‘lishi 
XIX asrning ikkinchi yarmiga kelib uchinchi tarmoqdan hech narsa ishlab 
chiqarmaydigan yana bir butoqcha - bank va moliya xizmatlari tarmog‘i yuzaga keldi. Bu 
soha tez ravnaq topib, shoxlab ketdi. Uning ildam-chaqqon vakillari qimmatbaho 
qog‘ozlar va valyutalarni olib-sotish, chayqash, valyuta bozoridagi aldam-qaldam 
o‘yinlar, kamxarj fuqarolarga foydasi haminqadar qarz berish, qarz majburiyatlarini bir-
birlariga qayta-qayta sotish kabi yangi, ajabtovur, ko‘pam halol bo‘lmagan ishlar bilan 
mashg‘ul bo‘ldilar. 
Real iqtisodiyotning real ehtiyojlarini hisobga olmaydigan, sotuvchidan issiq 
xonada o‘tirib kompyuter tugmachalarini shiqqillatishdan boshqa hech qanday harakat, 
urinish talab etmaydigan bu tarmoq bozorining kengayishi iqtisodiyotda moliyaviy 
chayqov kapitalining vujudga kelishiga sabab bo‘ldi. Va bu kapital aynan shunday 
moliyaviy oldi-sotdilar hisobiga juda tez fursatlarda rivoj topib, kuchayib ketdi. 
Mutaxassislarning fikricha, aktsiyalar, qimmatbaho qog‘ozlar, valyuta oldi-sotdisi 
bilan shug‘ullanadigan har qanday moliya bozorining zamirida chayqov yotadi. Bu bozor 
piramida qoidalari asosida tashkil etilgan bo‘lib, piramidaga nisbatan xatar tug‘ilishi 
hamoni mablag‘ini olib chiqib ketishga ulgurmagan ishbilarmon albatta yutqazishi turgan 
gap. 
«Ahmoq izlash» o‘yini 
Bu bozor ishtirokchilari orasida «ahmoqni izla» yoki «katta ahmoq qonuni» degan 
uyin bor. Yana buni chayqovchilar tomonidan «pufak puflash» deb ham ataladi. 
Moliyaviy pufak mablag‘ yo‘naltirilayotgan muayyan sohadir, uning aktsiyalari va 
qimmatbaho qog‘ozlarini qayta-qayta olib-sotish - chayqash orqali mo‘may daromad 
olish mumkin. Ana shu qog‘ozlar atrofida shov-shuv ko‘tariladi, chayqov kapitalining 
katta miqdori shu tomonga oqib keladi, mazkur soha boshqalaridan ko‘ra afzalroq, 
samaraliroq qilib ko‘rsatiladi. 
Chayqov bozoridagi shov-shuv natijasida nekbin kayfiyatdagi chayqovchilar 
(«ahmoqlar») narxi ataylab ko‘tarilgan qog‘ozlarni ko‘plab sotib ola boshlaydilar, 
ularning maqsadi bu qog‘ozlarni «kattaroq ahmoqlar» ga - yirikroq chayqovchilarga 
sotmoqdir. Toki bitta «ahmoq» ikkinchisini topib savdo yurib turar ekan, bu ish foyda 
keltiraveradi. 
Shu xil faol, qizg‘in oldi-sotdi chayqov bozorida «pufak» paydo bo‘lishiga olib 
keladi, vaqti soati yetganda esa bu pufak qarsillab yoriladi, nimagaki, haligi qog‘ozlar 
uchun eng baland narxni to‘lagan eng yirik ahmoq ularni sotish uchun xaridor topa olmay 
qoladi. Chayqov piramidasi ham qulaydi, yiqiladi.