Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш 1

маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш»
 
212 
белгилайди ва мамлакатларни содир бўлиши эҳтимоли мавжуд муаммолардан 
хабардор қилади. Чунки, озиқ-овқат ресурсларининг заҳиралари камаймоқда.
Озиқ-овқат билан таъминланганликнинг аҳамиятини ва унинг қишлоқ 
хўжалиги аҳволига тўғридан-тўғри боғлиқлигини ҳисобга олиб, халқаро ва миллий 
ташкилотлар қишлоқ хўжалиги ривожланишини ва озиқ-овқат истеъмолини 
истиқболларини белгилайдилар.
Истеъмол истиқболлари озиқ-овқат маҳсулотларига бозор талаби таркибини 
Энгел қонунидан келиб чиқиб аниқлашни назарда тутади. Мазкур қонунга кўра 
аҳоли даромадлари ўсиши билан уларнинг озиқ-овқат истеъмолига ажратадиган 
улуши нисбатан пасайиб боради. Бундай шароитда маҳсулотларни истеъмол 
қилишдаги таркибий силжишлар юқори сифатли озиқ-овқатнинг салмоғи ортиши 
йўналишида содир бўлади.
Алоҳида маҳсулотларнинг истеъмол қилиниши даражаси билан даромадлар 
ва баҳолар даражаси ўртасидаги ўзаро алоқадорлик аҳоли турли ижтимоий 
гуруҳларининг бюджет тадқиқотлари ёрдамида очиб ташланади.
Шундай 
эмперик 
(амалий) 
тадқиқотлар 
ёрдамида 
эластиклик 
коэффициентлари, яъни маҳсулотларни алоҳида турлари истеъмолнинг даромадлар 
даражаси ва бошқа баъзи кўрсаткичлар ўзгаришига боғлиқ равишда ўзгариш 
коэффициенти ҳисоблаб чиқилади.
Бундай коэффициентларни ҳар бир маҳсулот бўйича ҳам ва маҳсулотлар 
тўплами бўйича ҳам ҳисоблаб чиқиш мумкин. Улар асосида аҳоли даромадлари 
ўсиши имкониятларидан келиб чиқиб тузатувчи коэффициентни эътиборга олган 
ҳолда истиқбол учун ҳисоб-китоблар қилишга имкон берадиган моделлар тузиш 
мумкин.
Истеъмолининг юқори даражасига эришилиши билан сифат ўзгаришлари 
содир бўлади, озиқланиш таркиби такомиллашади. Бунда маҳсулотларнинг 
истеъмол қилиниши массаси қисман ўзгаради ва эластиклик коэффициенти паст 
бўлади. Эластиклик коэффициенти озиқ-овқат маҳсулотлари баҳоси ошганда 
муҳим ўзгариш бўлади.
Шу билан бирга озиқ-овқат маҳсулотларига талабнинг даромад бўйича 
эластиклигини фақат бир маънода баҳолаш мумкин эмас. Турли мамлакатларда, 
ривожланиш босқичларида ва ижтимоий гуруҳларда эластиклик коэффициенти 
турлича бўлади.
Масалан, жуда паст даромадларда ва тирикчилик минимумига 
эришилмаганда талаб эластик бўлиши мумкин, даромаднинг ўртача даражасида 
талаб тахминан бирга тенг эластикликка эга бўлади, даромадлар юқори даражасида 
эса талаб умуман эластик эмас. Ушбу ҳолат шундан келиб чиқадики, истеъмолнинг 
оқилона нормаларга яқинлашиши билан талаб тўйинади ва амалда кўпаймайди.

---

«Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг