Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш 1

маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш»
 
213 
Жаҳон амалиётида талабни прогнозлаш учун турли методик ёндошувлар 
мавжуд ва уларнинг барчаси Энгел қонунидан келиб чиқади. Бу қонун озиқ-овқатга 
талабни турли-туман ҳисоблаб чиқишларнинг асосига қўйилади.
Прогноз даставвал аҳоли жон бошига тузилади, кейин эса аҳоли барча 
сонига тегишли давр учун тадбиқ этилади. Бу метод етарли аниқликда қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларига талабни моделлаштиришга ва яқин истиқболга 
тенденцияларни прогнозлашга имкон беради.
Узоқ муддатга прогнозлашда эластиклик коэффициентлари ўзининг 
ўзгаришларини эътиборга олиши зарур. Чунки аҳоли даромадларининг ўзгариши, 
талабнинг характери ва таркиби ўзгариши билан эластиклик коэффициенти ҳам 
ўзгаради.
Шундай қилиб, қишлоқ хўжалик маҳсулотларига ва озиқ-овқат турларига 
келажакдаги 
талабни 
аниқлашда 
бошланғич 
кўрсаткич 
бўлиб 
аҳоли 
даромадларининг прогноз даражаси хизмат қилади. Аҳоли даромадлар даражаси 
эса миллий даромад даражасидан ҳосилавий кўрсаткич, миллий даромад эса ялпи 
маҳсулотдан ҳосилавий кўрсаткичдир.
Шунинг учун биринчи навбатда энг йиғма кўрсаткич – ялпи маҳсулотни, 
ундан келиб чиқиб – ялпи миллий даромадни ва жами истеъмол талабини 
прогнозлаш лозим. Ялпи маҳсулот бандлар сони ва уларнинг меҳнат 
унумдорлигидан ҳосилавий кўрсаткичдир.
Озиқ-овқатга талабни “юқоридан пастга” схемаси бўйича прогнозланади, 
яъни аввал макродаражадаги кўрсаткичлар прогнозланади, сўнгра талабнинг 
эластиклиги коэффициентлари тизими орқали қишлоқ хўжалик маҳсулотларига 
талабнинг ҳажми ва таркибини ҳисоблаб чиқилади. Мазкур метод қуйидаги шарт-
шароитлар таъсирида талаб тенденциялари ўзгаришини прогнозлаш билан 
тўлдирилиши мумкин: 
- бандлик таркибидаги тенденцияларни ўзгариши (жисмоний иш билан ва 
ақлий меҳнат билан шуғулланиш); 
- турмуш тарзини ўзгариши (автомобилдан фойдаланиш, турар жойни 
қулайлаштириш, кийимга ва бошқа эҳтиёж); 
- қишлоқ хўжалик маҳсулотларини синтетик ва сунъий толалар билан, 
сунъий чарм ва мўйна билан, оқсил ёғларнинг кимёвий ўринбосарлари билан 
алмаштирилиши ва ҳакозо.
Талабни шаклланишида углеводлар истеъмолининг пасайишига олиб 
келувчи турмуш тарзи, озиқланиш анъаналари, аҳоли ёши каби ижтимоий-маданий 
омиллар муайян рол ўйнайди. Бу омилларнинг ҳар бири иккинчи даражали бўлиши 
мумкин, лекин ҳаммаси биргаликда қишлоқ хўжалик маҳсулотларига бўлғуси 
талабнинг характерига муҳим таъсир этади.

---

«Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг