Метрология фани, вужудга келиш ва ривожланиш тарихи. Метрология фанининг мақсад ва вазифаси Режа


қарич  - қўл кафти ёйилган ҳолда бош бармоқ ва жимжилоқ орасидаги  масофа,  қулоч



Download 270,16 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/9
Sana25.04.2022
Hajmi270,16 Kb.
#580697
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Метрология биринчи мавзу маъруза матни

қарич 
- қўл кафти ёйилган ҳолда бош бармоқ ва жимжилоқ орасидаги 
масофа, 
қулоч 
- қўллар икки томонга ёйилганда орасидаги масофа
қадам 

балоғат ёшидаги одамнинг сокин одимлашидаги юриш бирлиги, 
тирсак 
- кафт 
ва тирсак орасидаги масофа, 
чақирим 
- очиқ дала шароитида бирининг 
товушини иккинчиси эшита олиши мумкин бўлган масофа, 
ладонь 
-
 
бош 
бармоқни ҳисобга олмаганда қолган тўрттасининг кенглиги; фут- оёқ тагининг 
узунлиги; 
пядь 
-
 
ёзилган бош ва кўрсаткич бармоқлар орасидаги масофа, ва 
ҳоказолар. 
Метрологиянинг тарихида бу каби бирликларни жорий этишда йирик 
фан ёки давлат арбобларининг антропометрик ўлчамларини асос қилиб олиш 
ҳоллари ҳам учраиди. 
Масалан, инглиз қироли Генрих I (XII асрнинг боши) 
ярд ўлчаш бирлигини (91,44 см) жорий этган. Бунда намунавий ўлчов 
сифатида қиролнинг бурни учидан олдинга чўзилган қўлнинг ўртанча 
бармоғи учига бўлган масофа олинган
6
.
Антропометрик ўлчаш бирликлари билан бир вақтда табиий ўлчаш 
бирликлари ҳам пайдо бўла бошлаган. Бу бирликлар сифатида табиатдаги 
баъзи доимий, ўзгармас ҳисобланган объектларнинг ҳусуеиятлари олинган. 
Масалан, турли қимматбаҳо тошларнинг ўлчов бирлиги сифатида кенг 
қўлланилган, “нўхотча” маъносини англатувчи 
“карат”, 
“буғдой дони” 
маъносини билдирувчи 
“гран” 
шулар жумласидандир.
Стихияли ривожланиш даври. 
Метрология хизмати ва 
метрологик таъминот масалаларининг дастлабки куртаклари турли 
давлатларда турлича тарзда вужудга кела бошлаган. Масалан, рус князи 
Святослав Ярославич белидаги олтин камаридан узунликнинг намунавий 
ўлчаш воситаси сифатида фойдаланган. Тарихий маълумотларга кўра князь 
даврий равишда бозор расталарини оралаб юриб, турли мато сотувчиларининг 
узунлик ўлчовларини камари билан таққослаб турган. Агар улар орасидаги 
тафовут белгиланганидан ортиб кетса, сотувчини шафқатсиз жазолаган. 
6
 International vocabulary of metrology — basic and general concepts and associated terms
. // 
Joint Committee on 
Guides for Metrology. 2008. 



Download 270,16 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish