Metodologiyasi

A naliz 
— ta h lil, obyektiv voqelikni ilm iy bilish, o ‘rganish 
uslubi.
Analiz 
(tahlil) qilish - tarixiy hodisalar va tarixiy jarayonlar, 
u la rn in g tarkibiy qism lari, jarayo nlar va u larn in g tarkibiy qism - 
la rin in g o ‘zaro m u no sab atlarin i fikran qism larga ajratgan holda 
o 'rg an ish jarayoni. A n aliz (tahlil)ga teskari jarayon sintez boMib, 
bilish jarayo n ida bu ikki tush un cha bir-biri bilan bogMiq boMadi. 
T ahliliy (analiz) jarayon tarixiy bilish jarayoni va vazifalari bilan 
bogMiqligi bois ilm iy tafa k k u r va ilm iy tadqiqot faoliyatining m u­
h im o m illa rid a n biri sanaladi.
Analogiya 
- o‘xshashlik, tarix fanida o ‘xshashlik asosida x u ­
losa chiqarish.
Analogiya (uslub sifatida) 
- o ‘xshashlik; tarix fanida o ‘xshash- 
ligi asosida xulosa ch iq arish , taqqoslab, qiyoslab xulosaga kel- 
ish, h odisa va ja ra y o n larn in g , davrlar va bosqichlarning biror ji­
h atd an o ‘xshashligiga asosan (yoki farqlanishi) fikrlash, xulosa 
ch iq arish , ta h lil qilish, tadqiqot obyektidagi biror-bir o'xshashlik 
asosida ja ra y o n n in g boshqa jih atlari haqida ham xulosalar chiqa- 
rilishi m u m k in . Tarixiy jaray o n larn in g alohida belgilari asosida
272

---

..........-
«n i#j!ah va ntvosiagan hoida o rganiiavoiean tadqiqot obvekii 
клоп hoe'lia tarixiy iaravonlar haqida m a ’lum xulosalarni ko'rsa­
tib berish.
A naxronizm
— (yunon. an a - teskari va chronos - vaqt) bir 
davrda sodir bo'lgan voqealar yoki hod isalarn in g boshqa davrga 
taalluqli deb qarash.
A pologetika 
- diniy ibora bo'lib, ayrim hollarda tarix fanida 
ham qo'llaniladi va ko‘r-ko'rona him oya qilish m a’nosida tarixiy 
voqealarning va jaray onlarning barchasi oldindan belgilangan va 
m a’lum qonuniyatlarga asoslangan holda sodir bo'ladi degan te- 
ologik tushuncha.