Z a m o n a v iy
tarix fanida tarixchining vazifasi sifatida o 'tm ish
alarini
aniq va ilmiy asoslangan, haqqoniy va xolis yondash-
earTholda tavsiflash, tasviriash, talqin qilish tushuniladi.
Tarixiy bilishda voq ean in g turlicha interpretatsiyalari m av
jud Shartli ravishda ularni real va konstruktiv interpretatsiyalar-
ga bo'lish mum kin.
Nisbatan keng
tarqalgan real interpretatsiyaga ko‘ra o ‘tm ishda
sodir
boMgan
voqealarning barchasi o‘zining
tarkibiy qismlari va
tuzilishlariga ega boMib, turli manbalarda qayd etilgan. Shu tariqa
voqealar tarixchi uchun «xomashyo* vazifasini o‘taydi. Bu holatda
tadqiqotchining faoliyati haqqoniylik nuqtayi nazaridan o'tm ish
voqealari haqidagi materiallarni va maMumotlarni
talqin qilishda
teng munosabat yondashuviga amal qilishi bilan baholanadi.
Konstruktiv interpretatsiya tarafdorlarining ta ’kidlashicha,
voqea tadqiqotchidan alohida va unga bog'liq bo'lm agan holda
mavjud bo'lmaydi. Tarixchi turli m anbalar bilan ishlash jarayo
nida muayyan bir xulosaga kelgan holda voqeaning intellektual
konstruksiyasini yaratadi. Shu tariqa voqeani tarixchining aqliy
faoliyati natijasi sifatida tushunish m um kin.
XIX—XX asr tarixchilarining fikrlariga ko'ra «voqea*
tushun-
chasi aksariyat holatlarda «fakt* tushunchasi bilan to'qnash ke-
ladi. Umumiy holda aytish m um kinki, faktga voqeaning tas-
diqlovchi om ili sifatida qaralgan.
Fakt tushunchasi (lotin tilida factum - bajarilgan,
am alga
oshirilgan, sodir boMgan) eng kam ida ikki m azm unni ifodalaydi:
- biror-bir ishning, faoliyatning bajarilganligi;
- sodir boMgan holatning haqiqiyligi, uni tasdiqlovchi omil.
XIX—XX asrda tarix haqida shunday
tushuncha yuzaga kel-
diki, bunga ko'ra professional tarix o'z talqinda faktlarga asoslan
gan asosiy fan sifatida o'tm ish haqida boshqa turdagi hikoyalar,
afsonalardan farqlanishi ta ’kidlana boshlandi.
XIX
asr pozitivistlar tarixshunosligida o'ziga xos faktlar-
ga «sigMnish*, faktlarni «ilohiylashtirish* holatlari yuzaga kel-
di. Tadqiqotchining asosiy vazifasi manbalardagi
eng zaru r fakt-
larni izlab topish, ularni boshqa zarur bo‘lm agan m a’lumotla
ajratib olish bo'lib qoldi (arxeolog topi!?™ tn 'z a ^ir.ig'iga уорЩС
gan tuproqni tozaiab iashiagam kabi...).
Biroq shuni alohida ta'kidiasn kerakki, faktlarsiz tarix o‘7inirvi
inm iridan m a h ru m bo'ladi, fakiiar tarixga obyektivlik, isbotlan-
ganlik, ilmiylik kabi om illarni ta ’m inlab beradi. O 'z
navbatida
tarixchining faoliyatisiz fakt ham hech qanday aham iyatga ega
bo'lm asligi va o'zin in g mohiyatini yo'qotishi m um kin.
Ishonchli fakt tushunchasi XIX asrda professional
Do'stlaringiz bilan baham: