Metallurgiya

Oksidlab kuydirish
– sulfidli va arsenidli (mishyakli) ruda va boyitmalarga 
ishlov berish keng tarqalgan. Kuydirishning maqsadi mahsulot tarkibidagi 
oltingugurt va mishyakni to‘liq yoki qisman gaz fazaga o‘tkazib, asosan oksid, 
ayrim xollarda sulfat holidagi metalni olishdir. Kuydirish natijasida oltingugurt gaz 
fazasiga SO
2 
shaklida, mishyak uchuvchan As
2
O
3
shaklida o‘tadi: 
2MeS + 3O
2
= 2MeO + 2SO
2
, 

---

13 
MeS + 2O
2
= MeSO
4
Oksidlovchi kuydirish shixtasi tarkibiga turli metallarni sulfidlari (pirit, 
xalkopirit, xalkozin, kovellin, bornit, sfalerit, galenit, ayrim hollarda arsenopirit, 
surma yaltirog’i va boshqalar), jins hosil qiluvchi minerallar (kvars, oxaktosh, 
glinazem, kremnazem va boshqalar), uncha ko‘p bo‘lmagan miqdorda sulfatlar, 
nodir metallar, namlik va boshqalar kiradi. 
Mahsulotlarni 
gidrometallurgik 
ishlov 
berishga 
tayyorlash 
uchun 
sulfatlovchi kuydirish 
qo‘llanadi. Bu jarayonda ajratilishi kerak bo‘lgan metallar 
suvli eritmalarda oson eruvchi birikmalar (sulfatlar va oksidlar) shakliga, hamda 
qiyin eruvchi oksidlar shakliga o‘tkaziladi. 
Sulfatlovchi kuydirish shixtasi, oksidlovchi kuydirish shixtasidan keskin 
farq qilib, faqat ruda yoki konsentratdan iborat bo‘ladi. 
Tiklovchi kuydirish
temir rudalari: qizil va qo‘ng’ir temirtoshni qayta 
ishlash uchun qo‘llanadi. Natijada, magnitlanmaydigan oksidlar Fe
2
O
3
va
Fe
2
O
3
·H
2
O magnetit holiga o‘tadi: 
Fe
2
O
3
+ CO = Fe
3
O
4
+ CO
2
, 
bu esa temir rudalarini boyitishning eng samarali usuli – elektromagnit boyitishni 
qo‘llash imkoniyatini yaratadi. 
Tiklovchi kuydirishning yana bir turi 
velslash
dir. Bu qattiq fazadagi bir 
qator metall oksidlarini ugletermik tiklash jarayoni bo‘lib, yuqori haroratda vozgon 
holida gaz fazaga o‘tadi. Bunday nisbatan uchuvchan metallar guruhiga Hg, Cd, 
Na, Zn, Mg kiritish mumkin. Velchlash jarayoni rux ishlab chiqarishda 
(t
qaynash
=907
0
C) keng qo‘llanadi. Rux bilan birga kadmiy, ayrim hollarda 
qo‘rg’oshin vozgon holida o‘chadi. Ushlab olingan vozgonlardan metall
gidrometallurgik qayta ishlash usuli bilan ajratib olinadi.