15-m avzu meva tarkibidagi quruq moddaparni aniqlash

---

15-M
AVZU 
Meva tarkibidagi quruq moddaparni aniqlash. 
 
Quruq moddalar. Mahsulot tarkibidagi suvdan tashqari barcha moddalar uning 
quruq moddasi deb tushuniladi.
Ayrim konservalarning tayyorligi quruq moddaning miqdoriga qarab 
belgilanadi. Xom ashyo, bug’, elektroenergiya, sovuq, ish kuchi sarfi birligi hamda 
uskuna unumdorligi, ishlab chiqarish siklining davomiyligi va konservalar sifati 
xom ashyo tarkibidagi quruq moddaning dastlabki miqdoriga bog’liq.
Ishlab chiqarishda quruq modda ko’pincha refraktometr yordamida 
aniqlanadi. Refraktometr faqat suvda erigan quruq modda miqdorini foiz hisobida 
ko’rsatadi.
Daraxt mevasi va rezavor mevalarda quruq modda 10 dan 20%gacha bo’ladi.
Sabzavot tarkibida quruq modda kamroq bo’lib, 4–10% ni tashkil etadi. Sabzida 
quruq modda miqdori ko’proq bo’lib, o’rtacha 14% ni, ko’k no’hotda 20% gachani, 
jo’xorida 25% ni tashkil etadi.
Quruq modda miqdori xom ashyoning tur va naviga hamda iqlim sharoitiga 
bog’liq. Uglevodlar. Meva va sabzavot quruq moddasining ko’p qismini (90%) 
uglevodlar tashkil etadi. Yoshi o’tgan odamning sutkadagi o’rtacha rasioni hazm 
etish bo’yicha 500 g uglevoddan tashkil topishi kerak. Meva va sabzavot 
uglevodlariga qandlar, kraxmal, sellyuloza, gemisellyulozalar, pektin moddalar 
kiradi.
Qandlar. Meva va sabzavotda asosan monosaxaridlar (geksozalar), glyukoza, 
fruktoza va disaxaridlardan saxaroza mavjud. Ozroq miqdorda arabinoza, ksiloza, 
mannoza, galaktoza, riboza, ramnoza, sorboza kabi monosaxaridlar va maltoza, 
gensiobioza kabi disaxaridlar hamda o’z tuzilishi bo’yicha qandlarga yaqin bo’lgan 
olti atomli spirtlar (mannit, sorbit) mavjud. Inson organizmida glyukoza va fruktoza 
bevosita qonga so’riladi.
Shuning uchun ular tez va yaxshi hazm bo’ladi. Saxaroza esa organizmda 
mavjud bo’lgan invertaza fermenti yordamida gidrolizlanadi, natijada glyukoza va 
fruktoza hosil bo’ladi.
Qandlar shirin ta’mi bilan ajralib turadi. Shirinlik chegarasi (shirin ta’m 
sezilarli bo’lgan minimal konsentrasiya) fruktoza uchun 0,25%, glyukoza uchun 
0,55% saxaroza uchun esa 0,38% ni tashkil etadi.